"Don Carlos" Fryderyka Schillera
Premiera 4. VI w Teatrze Poniedziałkowym z Warszawy /kolor/
"Don Carlos" Fryderyka Schillera powstał w ważnym historycznie okresie. Premiera tej tragedii odbyła się w Manheimie zaledwie rok przed wybuchem rewolucji francuskiej i była niewątpliwie wyrazem narastającego buntu przeciwko feudalizmowi w środowiskach Europy. Jest to jeden z wybitnych dramatów politycznych niemieckiego poety, dramatów, w których postaci są równocześnie wyrazicielami pewnej ideologii, filozofii, postawy moralnej ich autora. Schiller pisał swój wielki hiszpański dramat przez lat 5 i w porównaniu do jego młodzieńczych tragedii "Zbójców" czy "Intrygi i miłości" - jest to utwór bardziej refleksyjny. Miejsce buntowniczych porywów wielkich namiętności zajęła analiza pobudek działania postaci. Nie są już one tak zdecydowanie szlachetne czy demonicznie złe jak dwóch braci Moorów w "Zbójcach". W "Don Carlosie" nawet w wizerunkach króla Filipa II czy Wielkiego Inkwizytora odnajdziemy cechy ludzkie, poeta wykazuje jedynie niesłuszność ich filozofii zła i dobra, ich postępowania, które prowadzi do niesprawiedliwości. Wielu krytyków zarzucało "Don Carlosowi" dwutorowość akcji: politycznej i miłosnej. Wydaje się jednak, że łączy obydwie sprawy: dramat władzy i dramat rodzinny pojęcie tyranii, której cień niszczy wszystko, co stanie na jego drodze. Utwór ten, jak pisał Edward Csato "łączy w sobie młodzieńczy entuzjazm i wrażliwość z zaczynającą się skłonnością do filozoficznej rozwagi, ale i żaru jednocześnie. Napięciem uczucia nie ustępuje np "Intrydze i miłości", ale cechuje go nierównie większa dojrzałość intelektualna, co oczywiście wpływa i na głębsze ujęcie postaci i na doskonalsze prowadzenie akcji, unikając zbyt melodramatycznych efektów." Warto jeszcze dodać, że Schiller zupełnie dowolnie sobie poczynał z historycznymi postaciami. Don Carlos był jedynym synem Filipa II i dziedzicem potęgi hiszpańskiej. Z drugiego małżeństwa króla z Elżbietą Valois, księżniczką francuską urodziły się jedynie dwie córki. Carlos "Chorowity od młodości, stronił od nauki i poważniejszych zajęć, przy tym gwałtowny i niepohamowany, zdradzał skłonności do zwyrodniałego okrucieństwa". Dlatego też Filip II odsuwał go od spraw państwowych. Szczególne oburzenie Carlosa wywołało wyznaczenie księcia Alby na namiestnika w Niderlandach. Carlos groził śmiercią rywalowi, porywał się też niejednokrotnie na życie ojca. Kiedy odkryto jego zamiary ucieczki, ojciec wtrącił go do więzienia, gdzie nieszczęśliwy Carlos zmarł w 1568 r. W tym samym roku zgasła także w czasie przedwczesnego porodu Elżbieta, księżniczka francuska. Filip ożenił się z Anną austriacką i doczekał następcy tronu, Filipa III.
[data powstania recenzji nieznana]
