Artykuły

Studentki pierwszego roku Polskiej Akademii Teatru Niezależnego na Litwie wzięły na warsztat klasykę teatru lalkowego, "Spowiedź w drewnie" Jana Wilkowskiego - pisze Magdalena Hajdysz w Gazecie Wyborczej - Trójmiasto.

"Spowiedź w drewnie" to jeden z najważniejszych tekstów teatru lalek. Powstał na motywach tekstów Tadeusza Seweryna i Emila Zegadłowicza, poświęconych beskidzkiemu świątkarzowi Jędrzejowi Wowrze. To osobiste wyznanie artysty, którego u schyłku życia dopadają wątpliwości, czy wartość uprawianej przez niego sztuki okaże się wystarczającym argumentem, by dostąpił rozgrzeszenia. Personifikacją jego rozterek stają się wyrzeźbieni przez niego święci, rozliczając go z niedostatku talentu i życiowej niezaradności. Upragnione rozgrzeszenie otrzymuje ostatecznie od najbardziej niedoskonałego, niedokończonego dzieła - Chrystusa Frasobliwego.

Oryginalny tekst sztuki w realizacji studentek prowadzonej przez Ewę Ignaczak, Grażynę Zaborowską, Idę Bocian i trójmiejskich artystów PATN uległ znacznym zmianom. Spektakl, zakładający pięć ról męskich (świętych Sebastiana, Emila, Jerzego, Świątkarza i Frasobliwego) oraz trzy żeńskie (święte Barbarę i Genowefę oraz Matkę Boską) rozpisany został bowiem na dziewięć młodych aktorek. Zabieg ten częściowo zmienił zawarte w sztuce Wilkowskiego sensy. Niezadowolenie świętych ze swojego wyglądu stało się tu zwykłą próżnością.

Ich pretensje, wyrażone w formie "chóru narzekań", przerodziły się w "babskie gderanie", osiągające swój punkt kulminacyjny w scenie zazdrości o Kukaśkę. W "Spowiedzi w drewnie" Kukaśka była skrywaną przez rzeźbiarza-mężczyznę erotyczną fantazją o napotkanej wiejskiej dziewczynie. Na dodatek do jej zrobienia wykorzystał figurkę świętej Marii Magdaleny.

W "Spowiedzi" PATN prezentowanej na Sopockiej Scenie Off de BICZ monolog malarki-kobiety (w tej roli bardzo dobra Justyna Smilgin), który wygłasza w obronie swojego "wstydliwego" dzieła, przeradza się w całkowicie pozbawiony erotyzmu zachwyt nad pięknem ludzkiego ciała. Zamianie uległy tu wszystkie relacje mężczyzna-kobieta na kobieta-kobieta, co najsilniej zaznaczyły wspomniana scena z Kukaśką oraz rozmowy malarki z Frasobliwym (Bożena Simonawicziute) i Matką Boską (Justyna Sworobowicz). Istotną zmianą jest tu też wprowadzenie, zamiast rzeźb, wizerunków świętych namalowanych na drewnianych deseczkach. Podobizny te, nawiązujące trochę do malarstwa ikonograficznego, a trochę do prymitywnego malarstwa ludowego, stworzyła gdańska artystka plastyk Anna Szpadzińska-Koss. Choć wizerunki ogrywane były podobnie do lalek, nie był to już spektakl stricte lalkowy, lecz teatr przedmiotu, w którym rekwizyt, był głównym czynnikiem stwarzającym postaci i nadającym im indywidualnego charakteru.

Widać w tym przestawieniu wprawną rękę reżyserskiego duetu Ewa Ignaczak/Ida Bocian, które z dużym wyczuciem obsadziły role i płynnie przeprowadziły młode adeptki aktorstwa przez różne techniki gry - abstrakcyjną, ekspresyjną, z przedmiotem oraz wykorzystującą elementy ruchowe i śpiew a cappella. Mocną stroną tego spektaklu jest kompozycja i tempo.

Również scenariusz, autorstwa Idy Bocian i Ewy Ignaczak, zasługuje na uwagę - umiejętnie wykorzystano w nim specyficzną melodyczność języka litewskiego (który zastąpił tu oryginalną gwarę beskidzką) i zachowano równowagę pomiędzy metafizyczną zadumą a sporą dawką humoru, unikając jednocześnie charakterystycznej dla większości "ludowych" przedstawień przaśności.

"Spowiedź", która została zaprezentowana 28 stycznia w Sopocie można więc uznać za udaną realizację sztuki Wilkowskiego, nie tylko jako spektakl dyplomowy, ale również pełnowymiarowy spektakl teatru offowego. Mam nadzieję, że kolejne projekty studentów Polskiej Akademii Teatru Niezależnego na Litwie będziemy mogli zobaczyć wkrótce.