Czerwony płaszcz
(Il mantello rosso)
Balet-pantomima w 1 akcie, 3 obrazach. Libretto (wg "Allelui erotycznej" Federica Garcii Lorki "Miłość Don Perlimplina do Belizy w jego ogrodzie") oraz muzyka: Luigi Nono; choreografia: Tatiana Gsowska (Francoise Adret); scenografia: Jean-Pierre Ponnelle (Andrzej Majewski).
Prapremiera: Berlin 22 X 1954, Stadtische Oper.
Premiera polska: Warszawa 4 X 1962, Państwowa Opera.
Osoby: Don Perlimplin, pięćdziesięcioletni kawaler - Erwin Bredow (Witold Gruca); Beliza, jego piękna żona - Gisela Deege (Maria Krzyszkowska); Marcolfa, służąca Perlimplina - Gerd Heruth (Krystyna Stankiewicz); Matka Perlimplina; czterej kochankowie Belizy: Centaur, Młodzieniec, Akrobata i Morderca; dwa duszki.
Akcja toczy się w ogrodzie Perlimplina.
Obraz 1. Służąca Marcolfa pokazuje swemu panu, starzejącemu się Don Perlimplinowi, stojącą na balkonie sąsiedniego domu piękną Belize i namawia do małżeństwa z nią. Chociaż Perlimplin początkowo odnosi się obojętnie do tego projektu, małżeństwo dochodzi do skutku i oto odświętnie ubrany oblubieniec oczekuje małżonki. Duszki zaciągają dyskretnie zasłony małżeńskiego łoża. Belize czeka jednak gorzkie rozczarowanie, gdyż Perlimplin nie wie nic o miłości i spokojnie zasypia u jej boku.
Obraz 2. Do ogrodu wkradają się cztery postacie: Centaur, Młodzieniec, Akrobata i Morderca, z którymi młoda żona spędza noc poślubną. Przebudzony o świcie Don Perlimplin widzi przystawione do okna balkonu drabiny, a podejrzenia jego potwierdza usłużna Marcolfa, donosząc o nocnej wizycie dziwnych kawalerów. Zdradzony mąż wyznaje Belizie, że wie o wszystkim, lecz mimo to kocha ją nadal. Beliza marzy jednak o tajemniczym, nieznanym mężczyźnie, który zaspokoiłby jej pragnienie miłości. Marcolfa, zgodnie z życzeniem swego pana, powiadamia Belize, że w nocy przybędzie potajemnie do ogrodu ów mężczyzna w czerwonym płaszczu.
Obraz 3. Beliza z niepokojem oczekuje zapowiedzianej wizyty. Czeka także ukryty w zaroślach Perlimplin. Nagle pojawia się mężczyzna w czerwonym płaszczu i znika; Perlimplin biegnie za nim. Zrozpaczona Beliza daje upust swej złości, gdy wtem z zarośli wychodzi postać okryta czerwonym płaszczem, słania się i pada u jej stóp. Beliza poznaje swego małżonka, zranionego śmiertelnie przez nieznanego Mordercę. Don Perlimplin umiera w ramionach Belizy, szczęśliwy, że mógł pozyskać jej serce choć na chwilę, składając w ofierze życie.
Zgodnie z intencjami Garcii Lorki balet "Czerwony płaszcz" przedstawia, pod postacią karykaturalnej przygody miłosnej, problem miłości absolutnej, osiągalnej tylko przez śmierć. Akcja tego surrealistycznego baletu uwypukla dwa aspekty miłości: zmysłowy - w scenie Belizy z przygodnymi kochankami, oraz duchowy - w stosunku Don Perlimplina do żony. Wybór tematu przesądził o hiszpańskim klimacie dźwiękowym muzyki, w której autentyczne motywy hiszpańskie stanowią jedynie tworzywo stylizacji i zawiłych konstrukcji rytmicznych w szeroko rozbudowanej obsadzie instrumentów perkusyjnych. Kompozytor wprowadził również sopran, baryton i chór mieszany, przy czym partie wokalne i recytacja nakładają się niejednokrotnie na siebie. Również w choreografii motywy tańców hiszpańskich wprowadzone są swobodnie do klasycznych ewolucji Belizy, role zaś Perlimplina i Marcolfy zbudowane są na elementach utanecznionej pantomimy. W Operze Warszawskiej balet wystawiony był w 1 akcie, bez podziału na obrazy, a przygodnymi kochankami Belizy byli: Hindus, Murzyn, Arab, Europejczyk i Chińczyk.
Balet "Czerwony płaszcz", rzadko wystawiany, grały głównie teatry zachodnioniemieckie, m.in. Theater der Stadt Essen 1961, w chor. O. Krugera. Wystawiła go również mediolańska La Scala 25 II 1972, w chor. L. Novaro, oraz Basler Ballett 20 IV 1980, w chor. H. Spoerli.
"Miłość Don Perlimplina do pięknej Belizy" F. Garcii Lorki posłużyła też jako temat baletu pt. "Noce w ogrodach Hiszpanii" do muz. M. de Falli, libr. M. Straszewska, chor. T. Kujawa, sc. W. Wigura, Wrocław 30 XII 1972, Opera, w obs. F. Knapik (Don Perlimplin) i K. Kosarewicz (Beliza).
Źródło: Przewodnik Baletowy Irena Turska, PWM 1997
Ukryj streszczenie