Czas akcji: okres międzywojenny.
Miejsce akcji: Warszawa.
Obsada: 1 rola męska, 1 rola kobieca (nie ma postaci - są jedynie szyldy, które wnosi na sobie kolejno Pomagierka, a którym głosu udziela Przedstawiacz).
Druk: Miron Białoszewski "Teatr Osobny", PIW, Warszawa 1971.
Dramat w jednym akcie.
Dramat pozbawiony jest klasycznie pojmowanej akcji i tradycyjnie skonstruowanych dialogów. Podwórze kamienicy czynszowej na przedmieściu Warszawy - w podwórkowym teatrze Przedstawiacz i Pomagierka prezentują historię tragiczną Teosi, Sylwestra i Katakumbowej. Próby ustalenia, co stało się w Parysowie, kończą się fiaskiem, bo świadkowie: Harfiarka, Mahoniowy, Handel-na-brzuch, Alojzy-do-spółki, Franiu-oddaj-gęś, André-Pardon, Infantka, Piłat, Mania Łobuzka, Ciotka Deklamatorka przedstawiają niepełne i sprzeczne wersje zdarzeń. Ważniejsze niż fakty są jednak ludzkie namiętności.
Świat ulicznic, apaszów, handlarzy, żebraków; klimat ulicznej ballady. Sztukmistrz Sylwester kocha się w Teosi, ale jest zbyt biedny, żeby mógł ją poślubić.
"Posłuchać proszę, jak rzecz się miała,
jak to do siebie płonęli,
choć matka, ojciec na swojej wodzie
czerwień miłości gasili.
Nie Teodora dla bidaora
ani dla osmędeusza
Los jej wyzuty w sercu zuł buty:
Zdeptana nadziei róża."
Teosia wychodzi za bogatego rzeźnika. Sylwester przychodzi pod dom Teosi w dniu jej ślubu; ona wygląda przez okno. Wesele - Teodozja tańczy z rzeźnikiem. Czy Sylwester popełnia samobójstwo z rozpaczy, że ukochana wyszła za innego, czy też zabija ją, a sam zostaje skazany na śmierć?
Kim jest Katakumbowa - cmentarną żebraczką? Śmiercią? Co łączy ją z Teodozją? Katakumbowa gromadzi skarby; czy Sylwester zabija ją, żeby nimi zawładnąć? Katakumbowa wabi kochanka do grobu:
"Schowam kochaneczka
pod trumienne wieczko
do gniazda z wianeczków
piaskiem go uklepię
liściami oblepię
otulę osłonię
meszkami na zimę
darninką na wiosnę
jak szacowne ciasto
które jeszcze roośnie [...]
żeby miał cieplutko
srebro mu pod głowę
żeby miał i chłodek
bystre jego oczy
w brylanty rozmoczę
złote jego włosy
w pierścionki rozgniotę
młode jego usta
w rubiny wymuskam
w popiół się rozsypię
żarem go owinę
cały będzie dla mnie
żadnej jemu po mnie"
Czy Katakumbowa zabija Sylwestra, czy też zakochany Sylwester popełnia samobójstwo, by zjednoczyć się z kochanką? Nie wiadomo również, gdzie Sylwester spotyka Teosię trumienną - czy wraca na ziemię jako upiór, czy może Teosia też umiera. Nie można ustalić jednej wersji wydarzeń. Relacje przybierają formę ulicznych piosenek; każda jest nowym wariantem tej samej historii.
Ukryj streszczenie