John Webster
Tragedia Księżnej Amalfi
Czas akcji:
Miejsce akcji:
Obsada:
Druk:
Sztuka w pięciu aktach.
Akt pierwszy rozgrywa się w sali pałacu Księżnej Amalfi. Z Francji wraca zarządca dworu Antonio. Wita go dworzanin i przyjaciel Delio. Poznajemy też Bosolę, Kardynała i Ferdynanda. Kardynał i Ferdynand to bracia Księżnej, Bosola zaś to zabójca, który właśnie wrócił z zesłania na galery. Księżna jest młodą wdową. Życzeniem obu braci jest, aby nie wychodziła powtórnie za mąż. Księżna obiecuje, że do tego nigdy nie dojdzie. Bracia jednak nie wierzą w jej zapewnienia i przypuszczają, że weźmie ślub bez ich zgody. Ferdynand nawet grozi, że gdy będzie się zachowywać nierozważnie, to jest gotów pozbawić ją życia. Księżnej zgadza się na zatrudnienie w zamku Bosoli w charakterze koniuszego. Ferdynand z Kardynałem namówili go, aby w zamian za posadę był ich okiem i uchem.
Gdy bracia wychodzą, Księżna przyznaje się służącej do nieprzepartej chęci ponownego zamążpójścia. Na umówione spotkanie przybywa Antonio. Księżna zaleca się do niego. Oferuje mu swoją rękę, ale Antonio boi się jej braci. Księżna bagatelizuje ich pogróżki i kusi dalej. W końcu, przyzywając służącą na świadka, biorą ślub "per verba de presenti". Zawierają, zgodny z ówczesnym prawem kanonicznym, ważny związek małżeński, który wymaga jedynie formalnego potwierdzenia w kościele. Służąca, gdy oddalają się, aby natychmiast skonsumować małżeństwo, ocenia zachowanie Księżnej jako obłęd.
Akt drugi rozpoczyna rozmowa Bosoli ze sługą i Starą Damą, z której wynika, że Księżna jest w zaawansowanej ciąży. Antonio przyznaje się Delio, że Księżna jest jego żoną. Bosola zaś usiłuje potwierdzić przypuszczenia dotyczące Księżnej. Gdy wchodzi do komnaty, podsuwa jej świeże morele, które ona zjada z wyjątkowym apetytem, co jest dla Bosoli dowodem, że Księżna istotnie jest w ciąży. Po zjedzeniu moreli Księżna oblewa się potem i bardzo osłabiona każe się wyprowadzić. Antonio i Delio, przygotowani na tę okoliczność, posyłają po położną. Starają się utrzymać połóg Księżnej w głębokiej tajemnicy. Nie dopuszczają do niej nikogo, pod pretekstem ewentualnych kradzieży. Każą służbie zamknąć bramy pałacu, w obawie przed rzekomymi złodziejami, i udać się do swoich pokoi. Cariola zawiadamia Antonia, że został szczęśliwym ojcem syna.
Po dziedzińcu pałacu chodzi Bosola z latarnią i nasłuchuje. Antonio usiłuje utrudnić mu szpiegowanie, ale przy okazji gubi jakiś papier. Bosola podnosi go. Okazuje się, że to horoskop dla dziecka, które się właśnie urodziło. Bosola ma więc materialny dowód na niedotrzymanie przez Księżną obietnicy. Wysyła sługę do Rzymu, do pałacu Kardynała, z listem, w którym zawiadamia o wynikach swego szpiegowania.
W sali swego pałacu Kardynał rozmawia z kochanką. Scena pokazuje swobodę obyczajową dworu Kardynała. Do pałacu dociera sługa z listem Bosoli przeznaczonym dla Ferdynanda. Po chwili pojawia się sam Ferdynand i zagniewany zawiadamia Kardynała o "zdradzie" ich siostry. Kardynał usiłuje ustalić współwinnego. Ferdynand jednak nie wie, kto nim jest. Roztacza natomiast mroczne wizje zemsty, która ma przywrócić rodzinie zbrukany honor.
W pierwszej scenie aktu trzeciego, w sali pałacu Księżnej, Antonio rozmawia z Delio. Dowiadujemy się, że Księżna urodziła jeszcze dwoje dzieci, synka i córeczkę. Fakt jej ślubu z Antoniem nie został nikomu więcej ujawniony, więc otoczenie uważa ją za nierządnicę. Do sali wchodzą Księżna, Ferdynand i Bosola. Ferdynand zawiadamia Księżnę, że ma dla niej kandydata na męża, którym jest Wielki Książę Malateste. Księżna odrzuca tę kandydaturę i prosi brata o poufną rozmowę w sprawie ohydnych plotek na jej temat. Ferdynand nie przyjmuje zaproszenia. Zostaje sam z Bosolą, który wręcza mu klucz do sypialni Księżnej.
Druga scena odbywa się w sypialni Księżnej. Po kryjomu wchodzi do niej Ferdynand i wręcza siostrze swój sztylet. Daje jej w ten sposób do zrozumienia, że w obecnej sytuacji tylko samobójstwo jest dla niej dobrym rozwiązaniem. Księżna, ratując swoje życie, ujawnia że już dawno wyszła za mąż za Antonia. Ferdynand wybucha gniewem, wywołanym urażoną dumą rodową, ponieważ Antonio jest osobą niskiego urodzenia. Wybiega z sypialni ogarnięty chęcią zemsty za doznaną zniewagę. Księżna, świadoma powagi sytuacji, wzywa Antonia i namawia go do ucieczki do Ankony. Poleca wynająć dom i obiecuje przysłać skarbiec i klejnoty. Antonio zgadza się i odchodzi. Odpowiedzialnym za przewóz kosztowności czyni Księżna Bosolę. Powierza mu też swój sekret, aby go lepiej zmotywować do wykonania misji. Bosola podejmuje się zadania, ale nie zapomina, czyim jest szpiegiem i komu tak naprawdę służy.
W scenie trzeciej do pałacu Kardynała w Rzymie dociera Bosola. Kardynał i Ferdynand planują, jak szybko i sprawnie zakończyć tę hańbiącą ich honor sprawę.
W następnej scenie znajdujemy się w sanktuarium Matki Boskiej w Loreto. Kardynał uroczyście przebiera się w strój rycerski i wygnania Antonia, Księżnę i ich dzieci z Ankony. Do wygnanych dociera Bosola z listem od Ferdynanda. List pełen jest słów wybaczenia i spokoju. Ferdynand zaprasza Antonia do siebie, aby zasięgnąć jego porady. Księżna, pewna kolejnej zasadzki ze strony brata, błaga Antonia, aby uciekał do Mediolanu wraz z najstarszym synem. Antonio zgadza się. Kiedy opuszcza kryjówkę, zamaskowany Bosola wraz z grupą żołnierzy porywa Księżnę do jej zamku w Amalfi, który teraz ma stać się jej więzieniem.
Akt czwarty odbywa się w całości na zamku w Amalfi. Ferdynand z pomocą Bosoli torturuje psychicznie uwięzioną Księżnę. Sposób, w jaki to czyni, świadczy o tym, że brat Księżnej oszalał. W końcu poleca udusić siostrę, jej dzieci i służącą Cariolę. Akt kończy scena, w której Bosola pełen wyrzutów sumienia, wynosi ciało Księżnej na rękach.
Akt piąty przenosi nas do Mediolanu, gdzie są Antonio i jego sługa, przyjaciel Delio. Sytuacja materialna Antonia jest tragiczna. W wyniku intryg braci Księżnej traci wszystkie źródła utrzymania. W Mediolanie jest też Ferdynand, Bosola i Kardynał. Ferdynand stale okazuje objawy choroby psychicznej. Kardynał wynajmuje doktora, aby go leczyć. Udaje, że nie zna przyczyny obłędu. Na stronie jednak informuje widzów, że doskonale wie o morderstwie i sam też ponosi za nie odpowiedzialność. Z jego późniejszej rozmowy z kochanką Julią dowiadujemy się, że to on cynicznie kierował działaniami Ferdynanda, Bosoli i innych osób zamieszanych w szykanowanie Antonia i zabójstwo Księżnej. Kardynał truje także swoją kochankę, ponieważ poznała jego tajemnicę. Na scenie pojawia się Duch Księżnej. Atmosfera gęstnieje. Bosola na polecenie Kardynała zabija Antonia. Potem, pełen wyrzutów sumienia, śmiertelnie rani Kardynała. Ferdynand w trakcie walki z Bosolą zostaje przez niego zabity, zdąża jednak i jemu zadać śmiertelny cios. Na zakończenie, do sali gdzie leżą trupy Bosoli, Kardynała i Ferdynanda, wchodzą Delio i syn Antonia. Delio wygłasza moralizująca mowę na temat nieszlachetnego postępowania poległych.
Ukryj streszczenie