Sztuka w 3 aktach. Obsada: 2 kobiety, 7 mężczyzn /Don Alvaro Dabo - 47 lat, rycerz zakonu Santiago - podobnie jak pięć następnych postaci; Don Bernal de la Encina - 52 lata, Don Fernando de Olmeda - 62 lata, Don Gregorio Obregon - 35 lat, Margrabia de Vargas - 50 lat, Don Enrique de Letamendi - 19 lat, Hrabia de Soria -pokojowiec królewski - 30 lat, Marianna - córka don Alvara Dabo - 18 lat, Tita Campanita - jej dama do towarzystwa - 55 lat/. 1 dekoracja: sala przyjęć w domu don Alvara Dabo w Avilla /stara Kastylia/.
Większość członków zakonów rycerskich pozbawionych wolą królewską wszelkiego znaczenia dostosowała się do nowej sytuacji, jaka wytworzyła się w Hiszpanii po zakończeniu walk o wyzwolenie i zjednoczenie. Jedynie Don Alvaro Dabo pozostał absolutnie wierny raz złożonym ślubom, a nawet nałożył na siebie jeszcze surowsze obowiązki. Jego nieugiętość, czystość i bezinteresowność zjednały mu najgłębszy szacunek innych rycerzy zachowujących tradycję zakonu /świętego Jakuba/, wyrażający się przyznaniem mu nieprzewidzianego przez regułę tytułu mistrza. Oprócz szacunku konfratrzy Don Alvara żywią dla swego mistrza litość. Widząc, że oderwanie od spraw realnego świata pogrąża go w coraz większym ubóstwie, próbują nakłonić aby i on zaczął korzystać z ogromnych możliwości, jakie przed Hiszpanami otworzyło odkrycie Indii Zachodnich. Ale Don Alvaro stanowczo potępia ekspansję polityczną i ekonomiczną, uważając je za głęboko niemoralne. Nie interesuje go żadna działalność, zmierzająca do powiększenia dóbr materialnych albowiem wszelkie bogactwo jest marnością nad marnościami, prowadzącą do grzechu.
Don Alvaro ma córkę, Mariannę. Osiemnastolenia dziewczyna kocha z wzajemnością syna jednego z konfratrów ojca. Don Bernal de Encina sprzyja uczuciom młodych. Pragnie jednak zapewnić ich związkowi dostatnią przyszłość. Synowi jego udało się otrzymać przy dworze honorowe stanowisko, dające duże widoki na przyszłość, ale małe dochody. Ponieważ sam nie posiada majątku - ani możliwości zdobycia go - usiłuje skłonić Don Alvara do przyjęcia stanowiska już nie w Ameryce, gdzie istotnie pieniądze zdobywa się niegodnymi sposobami, lecz na Kubie, gdzie wystarczy gromadzić legalnie przysługujące apanaże i gratyfikacje, aby w krótkim czasie dojść do fortuny. Wtajemniczona w plan Marianna zdradza mu sposób, który może podziałać na nieprzejednanego ojca.
W jakiś czas później do Avilla przybywa hrabia de Soria, specjalny wysłannik dworu z osobistym wezwaniem królewskim, aby Don Alvaro objął wysoki urząd w Nowym Świecie. Pragnieniem króla jest, aby usunięte zostały tam wszystkie nieprawości. Alvaro najlepiej może zagwarantować realizację tych zamierzeń. Gdy Don Alvaro, początkowo nieprzejednany, zaczyna ulegać argumentacji hrabiego, który apeluje do poczucia obowiązku i wierności - wpada Marianna i wyznaje ojcu, że jest to ukartowana przez przyjaciół gra. Król wcale nie zamierza zmieniać swej polityki, nie wydał też rozkazu, by don Alvaro jechał uzdrawiać stosunki w Nowym Świecie, nominacja jest rezultatem usilnych zabiegów przyjaciół.
Wstrząśnięty Don Alvaro postanawia zerwać z konfratrami, wyprasza hrabiego z domu i po raz pierwszy zwraca uwagę na córkę, którą dotychczas uważał za przeszkodę w osiągnięciu doskonałości duchowej. Rozmowa ujawnia ich całkowitą jednomyślność. Marianna wyrzeka się szczęścia doczesnego, by idąc w ślady ojca osiągnąć to, do czego on zmierza. Ujęty jej wyznaniem ojciec otula Mariannę płaszczem zakonu Santiago, mianując ją w ten sposób ostatnim jego rycerzem.
Ta retoryczna na pozór sztuka odznacza się klasyczną jasnością budowy i silnym napięciem emocjonalnym. Autor maluje w sugestywny sposób konfrontację postaw, typowych nie tylko dla schyłku średniowiecza i nowożytności. Nie tając podziwu dla konsekwencji nieugiętej postawy Don Alvara, przyznając jej wyższość nad jawnym i maskowanym oportunizmem dostrzega w niej elementy pychy, egoizmu a nawet perwersji. W ostatecznej swej wymowie sztuka może być rozumiana równie dobrze jako hymn na cześć wierności wyższym, abstrakcyjnym ideałom jak też wyraz nieufności w stosunku do kwietystycznej bierności i mistycznego wyobcowania z życia.
Biuletyn Informacyjny Agencji Autorskiej "Nowe sztuki" nr 4/1972
Ukryj streszczenie