Scenografia

ŚLIWIŃSKI Stanisław (21 IV 1893 Warszawa - 30 X 1940 Warszawa), scenograf. Ukończył gimn. w War­szawie, następnie uczył się tu w miejskiej Szkole Ry­sunkowej (przy ul. Wierzbowej), którą ukończył otrzy­mując I nagrodę. W 1910-12 praktykował u S. Jasień­skiego w malarni WTR. Od początku 1913 pracował w T. Polskim jako pomocnik W. Drabika i K. Frycza. W 1916 został kierownikiem pracowni scenograficznej T. Polskiego. 17 III 1916 odbyła się premiera sztuki "Ahaswer", w dekoracjach, które sam projektował. Od­tąd stale pracował jako dekorator w T. Polskim. W 1919 wstąpił do krak. Akademii Sztuk Pięknych; tu studiował pod kier. J. Mehoffera otrzymując wy­różnienie za rysunek i perspektywę. W 1920 zaciągnął się do wojska jako ochotnik. Zdemobilizowany, wy­konywał prace scenograficzne dla Opery warsz. i T. Polskiego, gł. jednak wg projektów W. Drabika. W 1922-39 stale pracował w T. Polskim jako sce­nograf. Nadto projektował dekoracje dla T. Komedia (1923-24), T. Nowe Ateneum (1932-33) i T. Letniego (1935). W latach trzydziestych niejednokrotnie dzielił się pracą z W. Daszewskim, który w takich wypadkach projektował kostiumy. Jednocześnie z działalnością scenograficzną uprawiał malarstwo sztalugowe i wy­stawiał swoje obrazy (po raz pierwszy w 1924 w salonie Cz. Garlińskiego w Warszawie). W 1936 obchodził ju­bileusz dwudziestopięciolecia twórczości i z tej okazji wystawiał swe prace w warsz. Zachęcie. Jego projekty scenograficzne były również eksponowane za granicą, m.in. w 1926 na Międzynarodowej Wystawie Teatral­nej w Nowym Jorku, a w 1937 na Międzynarodowej Wystawie w Paryżu (tu otrzymał Grand Prix). Od września 1939 żył w nędzy utrzymując się wyłącznie ze sprzedaży swoich obrazów. Zmarł na gruźlicę. Od 1916 do 1939 wykonał projekty ponad dwustu de­koracji, w tym najwięcej dla T. Polskiego (sto trzydzie­ści sześć) i T. Małego (siedemdziesiąt jeden). Wychowa­ny na wzorach dawnej dekoracji kulisowej, stosunko­wo szybko wyzwalał się z tej tradycji, przeszedł do architektonicznej zabudowy sceny, biegle stosował ostry skrót (np. syntetycznie ujęty fragment budynku) dla uniknięcia rozwlekłej opisowości. Ok. 1930 zalicza­ny był do najbardziej nowoczesnych pol. scenografów. Późniejsze lata kazały nieco skorygować tę ocenę. S. okazał się mniejszą indywidualnością od A. Pronaszki i W. Daszewskiego. Nie stworzył własnego stylu, miał mniej inwencji i smaku. Był jednak sceno­grafem wszechstronnie doświadczonym i łatwo naginał się do stylu reżysera, który wystawiał sztukę. Nieprzy­padkowo też najciekawsze dekoracje stworzył we współpracy z wybitnymi reżyserami: L. Schillerem, A. Węgierką, E. Wiercińskim. Szczególnie owocna była współpraca z Schillerem. W sumie przyniosła ona trzynaście dekoracji, b. różnorodnych, od ascetycznej kompozycji podestów i kotar ("Samuel Zborowski", 1927) aż do niezmiernie urozmaiconej konstrukcji, zmonto­wanej na scenie obrotowej w "Śnie nocy letniej" (1934). Do najlepszych prac Ś. zaliczano również powstałe we współpracy z A. Węgierką dekoracje do "Gałązki rozmarynu" (1937) i "Nocy listopadowej" (1938).
Bibl.: Dekoracje i kostiumy, Katalog wystawy szkiców i pro­jektów urządzonej na uroczystość XXV-lecia Teatru Polskiego w Warszawie, Warszawa 1938; Katalog oficjalny działu pol­skiego na Międzynarodowej Wystawie Sztuki i Techniki 1937 w Paryżu (Projekty sceniczne i kostiumowe); Lorentowicz: T. Polski s. LVI-LVII; Strzelecki: Plastyka teatr.; M. Treter: Teatr a sztuki plastyczne, Warszawa 1933; Wystawa obrazów i projektów scenicznych Stanisława Śliwińskiego w Salonie Sztuki Czesława Garlińskiego, Warszawa 1924, Katalog; J. Ga­lewski: Pamiętnik, maszynopis, IS PAN.
Ikon.: S. Śliwiński: Autoportret, akw., repr. (w) Wystawa ob­razów i projektów scenicznych Stanisława Śliwińskiego w Salonie Sztuki Czesława Garlińskiego, Warszawa 1924, Katalog.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965, PWN Warszawa 1973