Maria Weryho
WERYHO Maria, zamężna Radziwiłłowicz (1858 Psków - koniec 1944 Kraków), dyr. teatru. Ukończyła gimn. ośmioklasowe w Pskowie, studiowała w Petersburgu na wydziale przyrodniczym wyższych kursów żeńskich, nadto uczęszczała na kursy pedagogiczne. Potem pracowała jako nauczycielka. W 1900 założyła w Warszawie t. marionetek działający początkowo w lokalach Tow. Wioślarskiego i Tow. Łyżwiarskiego. Na inaugurację wystawiła 22 IV 1900 sztukę A. Niemojewskiego "O królewiczu zaklętym w niedźwiedzia". Część lalek wykonał na jej zamówienie A. Malinowski, część sprowadziła z Turynu od Lupiego. Wyszkoliła również fachowy zespół lalkarzy. W 1901 uzyskała dla swego t. własny lokal przy ul. Chmielnej 9. W ciągu roku t. dawał cztery do pięciu premier. Repertuar składał się przeważnie z utworów napisanych na zamówienie t.; ogłoszono również konkurs na najlepszą sztukę i prace nagrodzone wystawiono. W ciągu pięciu sez. t. grał liczne sztuki oparte na podaniach ludowych, jak Or-Ota "Jaś i Małgosia", S. Gębarskiej "Flet zaczarowany", M. Weryho "Wiślanka", tudzież komedyjki obyczajowe, jak np. F. Reinsteina "Nadzwyczajne przygody stróża Jacentego", W. Kosiakiewicza "Zostanę pajacem", K. Hoffmana "Leniwy Janek". Przyczyny zamknięcia t. nie są dokładnie znane. Ostatnie przedstawienie odbyło się prawdopodobnie 26 VI 1904.
Teatr Marii W. był pierwszym w Warszawie stałym t. lalek posiadającym własny lokal, ambitny repertuar, wyraźnie sprecyzowane aspiracje artyst. i wychowawcze. A. Sygietyński z uznaniem podkreślał pionierski charakter przedsięwzięcia, stworzonego "zachodem, ofiarnością i pracą jednostki". Wtórował mu A. Dygasiński stwierdzając, że "dzieci bawią się wybornie, z wesołością, której by im inaczej nikt nie zdołał wmówić", a jednocześnie "uwrażliwiają dusze swoje" (Kurier Warszawski 1902 nr 77) W. pisała również artykuły i książki na tematy wychowawcze, a także utwory dla dzieci.
Bibl.: Encyklopedia Powsz., Warszawa 1903 t. XV; Okręt s. 254-255; Wielka Ilustr. Encyklopedia Powsz., Kraków 1932; Kraj 1902 nr 10 (A. Sygietyński); Nowa Szkoła 1966 nr 4; Przyjaciel Dzieci 1903 nr 14; Tyg. ilustr. 1901 nr 46; Wiek 1902 nr 54.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965, PWN Warszawa 1973
