Osoby

SZYMAŃSKI Jan (19 I 1876 Lwów - 17 VIII 1936 Warszawa), aktor. Był bratem - Józefa Sz., prawdo­podobnie mężem -> Felicji Grafczyńskiej. Ok. 1900 zaczął występować w Lwow. Tow. Miłośników Sceny, w lecie 1901 z zespołem tym był w Krynicy; w 1902-05 był zaangażowany w t. pozn., w lecie 1905 występował z tym zespołem w Krakowie, w 1907 w krak. T. Lu­dowym, a także brał udział w występach lwów. T. Ludowego w Krynicy. W 1908-12 był stale zaanga­żowany w t. wil. i z jego zespołem występował m.in. W Petersburgu (marzec 1912). Debiutował w WTR prawdopodobnie 5 XII 1912 w roli Napoleona ("Jeniec Napoleona"), został zaangażowany do zespołu dramatu i należał do niego do 1915. Ewakuowany do Rosji występował w sez. 1915/16 w Moskwie w zespołach pol. pod kier. B. Skąpskiego, B. Szczurkiewicza i A. Szyfmana, 1916-18 w T. Polskim w Kijowie, a wiosną 1917 krótko w Moskwie w zespole B. Skąpskiego. Po powrocie do kraju grał w 1919-24 w T. Rozmaitości w Warszawie, a także w T. Reduta. W 1924 wszedł do zespołu T. Narodowego i pozostał w nim do przejścia na emeryturę w 1932.
Średniego wzrostu, krępy, wcześnie zaczął grywać role charakterystyczne, ceniony jako aktor staranny i do­świadczony. Jedną z najlepszych jego ról był Joachim ("Ponad śnieg"); inne role: Jago ("Otello"), Major ("Fantazy"), Ksiądz Piotr i Guślarz ("Dziady"), Chłopicki ("Warsza­wianka"), Cześnik ("Zemsta"), Władysław ("Lekkomyślna siostra"), Osborne ("Kres wędrówki"). Występował w kil­kunastu filmach. Reżyserował też kilka sztuk, m. in. "Jeńca Napoleona" w Kijowie.
Bibl.: Lorentowicz: Dwadzieścia lat I; Okręt s. 390; Szczublewski: Reduta; Szyfman: Labirynt; Kur. warsz. 1936 nr 225.
Ikon.: Fot. pryw. i w rolach - MTWarszawa, SPATiF.
Film.: 1928- Pan Tadeusz; 1929 - Szlakiem hańby; 1930 - Moralność pani Dulskiej; 1931 - Dziesięciu z Pawiaka; 1932 - Księżna Łowicka; 1933 -Wyrok życia; 1934 - Młody las.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Plskiego 1765-1965, PWN Warszawa 1973