Józef Mann
MANN Józef (24 II 1883 Lwów - 5 IX 1921 Berlin), śpiewak. Był synem Rudolfa M. i Emilii z domu Karge, właścicieli pracowni bandaży i rękawiczek we Lwowie. W 1901 ukończył gimn., w 1906 wydział prawa na Uniw. Lwow., a w 1910 zdał egzamin sędziowski. Naukę śpiewu u P. Stróżeckiej rozpoczął będąc jeszcze w gimnazjum, a od 1906 kontynuował ją pod kier. W. Wysockiego. W 1908 śpiewał na przedstawieniu amatorskim barytonową partię Stanisława ("Verbum nobile"). 25 X 1909 debiutował w T. Miejskim we Lwowie w partii Jontka ("Halka"). W zespole t. lwow. pozostał z przerwami do 1912 i śpiewał partie tenorowe, jak np. Radames ("Aida"), Cavaradossi ("Tosca"), Pinkerton ("Madame Butterfly"), Rudolf ("Cyganeria"), Turiddu ("Rycerskość wieśniacza"), Wacław ("Maria"), Don Jose ("Carmen"), partia tyt. w "Lohengrinie". Latem 1910 wystąpił podczas uroczystości grunwaldzkich w Krakowie. 5 i 8 I 1911 śpiewał w T. Wielkim w Warszawie partie Cania ("Pajace") i Jontka ("Halka"), W 1911 wyjechał do Mediolanu na dalsze studia wokalne. 1 VI 1912 we Lwowie ożenił się z Joanną Cybulską. W kwietniu 1912 zaproszony został na występy do Hofoper w Wiedniu, a w 1912-15 zaangażowany był w tamtejszej Volksoper. Śpiewał tu szereg nowych partii, m.in. tyt. w "Tannhauserze" i "Otellu", Manrica ("Trubadur"), Florestana ("Fidelio"). W sez. 1915/16 występował w Wiesbaden, m.in. w partii tyt. w "Parsifalu" oraz w partiach Tristana ("Tristan i Izolda"), Waltera ("Śpiewacy norymberscy"). W 1916-19 występował w Darmstadt, w 1919-21 w Hofoper w Berlinie. Tutaj odniósł sukcesy w partii tyt. w operze "Palestrina". Parokrotnie był na występach gościnnych we Lwowie (1916, 1919, 1921) i w Warszawie (1919), a prócz tego w Pradze, Bukareszcie, Monachium. W 1921 otrzymał propozycję pięcioletniego engagement do Metropolitan Opera House w Nowym Jorku na miejsce E. Caruso. Podczas pożegnalnych występów w Berlinie po II akcie "Aidy" nagle zasłabł i przeniesiony do garderoby zmarł na atak serca. Pochowany został na cmentarzu łyczakowskim we Lwowie. Nagrał w Polsce i w Niemczech wiele płyt gramofonowych.
Bibl.: Almanach, Lwów 1911 (il.); Kur. warsz. 1911 nr 7, 9, 1919 nr 336, 350, 355, 1921 nr 250; Akt zgonu nr 37/1921 z Archikatedry we Lwowie, USC Warszawa-Śródmieście; H. Możdżeniowa: Wspomnienia o J. Mannie, maszynopis, MT Warszawa.
Ikon.: Fot. pryw. i w rolach - MTWarszawa, MHKraków. Nagrania: Arie (Aida, Rycerskość wieśniacza, Halka, Lohengrin, Pajace, Rigoletto, Straszny dwór, Żydówka), piosenki i pieśni - MTWarszawa; Arie (Aida, Pajace) - Red. Muz. PR.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965, PWN Warszawa 1973
