Karol Królikowski
KRÓLIKOWSKI, Krulikowski, Karol Józef (1815 Radom lub ok. 1818 Warszawa - 16 X 1872 Lwów), aktor, reżyser, dyr. teatru. Podawana przez S. Dąbrowskiego data ur. 1815 w Radomiu jest kwestionowana przez Z. Jabłońskiego. Był synem Józefa Franciszka K., prof. literatury w gimn. warsz., i Karoliny z domu Jante, bratem -> Jana Walerego K., mężem -> Antoniny K., potem -> Amelii Krajewskiej, ojcem -> Moniki K., -> Lucjana K. i -> Kazimierza Napoleona K. W 1829-32 uczył się w gimn. św. Anny w Krakowie. W 1838-40 należał do zespołu T. Chełchowskiego, potem T. Krajewskiego. W 1843 występował w zespole J. Pfeiffera w Kaliszu, potem K. Nowińskiego i w tym czasie ożenił się z aktorką Antoniną Łobojkową. W 1844 grał w zespole W. Schmidkoffa w Kamieńcu Podolskim jako Krulikowski. W 1844-45 prowadził własny zespół (m.in. w październiku 1844 w Kowalu, a w kwietniu 1845 w Płocku). W sez. 1848/49 ponownie występował w zespole T.A. Chełchowskiego, następnie J. Okońskiego, w lecie 1850 I. Lasockiego w Busku. Potem mieszkał w Radomiu udzielając lekcji tańca i organizował przedstawienia amatorskie. W sez. 1851/52 występował w zespole J. Barańskiego w Busku, Kielcach, Radomiu i Lublinie. W 1852 zorganizował własny zespół, z którym od jesieni tego roku do wiosny 1853 grał w Lublinie, potem w Radomiu, Kielcach, Busku, Solcu, Proszowicach i Jędrzejowie, w Lublinie (od końca 1853 do marca 1854) i Siedlcach. Od 1 VI 1854 do 1863 występował w t. krak. uczestnicząc w wyjazdach zespołu, m.in. do Wiednia (1856) i Płocka (1857). Od połowy października do końca grudnia 1854 w zastępstwie chorego J. Pfeiffera pełnił funkcje dyr. t., od 1855 głównego reżysera oraz kierownika artyst., a od 28 V do lipca 1863 dyr. teatru. W 1862 (po rozwodzie z pierwszą żoną) ożenił się z Amelią Narcyzą Krajewską. W t. krak. występował do 1864, kiedy przeniósł się do t. lwow., i tu pozostał do końca życia pełniąc również funkcje reżysera. W 1869-71 kierował szkołą dram. we Lwowie.
"Obdarzony doskonałymi warunkami scenicznymi, mocnym głosem i umiejętnością odpowiedniej jego modulacji, na scenie zachowywał się lekko i swobodnie. Umiał zjednać sobie widownię stosowaniem odpowiednich gierek i chwytów. I te właśnie cechy jego aktorstwa decydowały o szerokiej popularności". (Z. Jabłoński). Zarzucano mu jednak rutynę. K. Estreicher pisał: "Wszędzie jest jednakowo dobry, a rzadko zapala się na serio. Użyteczny aktor, ale jednostajny. Więcej deklamacyjny jak namiętny, mechaniczny, a za mało myślący". Role: Jaromir ("Matka rodu Dobratyńskich"), Leonard ("Honor ojca"), Starosta ("Staroświecczyzna i postęp czasu"), Rolla ("Arcydzieło nieznane"), Rochester ("Sierota z Lowood"), Maurycy Saski ("Adrianna Lecouvreur"), Cześnik ("Zemsta"), Nick ("Maria Stuart" J. Słowackiego), Makbet ("Makbet"), Pustelnik ("Balladyna").
Bibl.: Estreicher: Teatra; Grot: Dzieje sceny w Poznaniu; Krzesiński: Koleje życia s. 326, 331, 338-351 (il.), 465-468; Pepłowski: Teatr we Lwowie I; PSB XV (Z. Jabłoński); Raszewski: Staroświecczyzna; Rocz. Biblioteki PAN w Krakowie, XV, Kraków 1969 (Z. Jabłoński); Simon: Dykcjonarz; Dz. warsz. 1854 nr 13, 169, 188; Gaz. teatr. 1843 nr 81; Kur. warsz. 1844 nr 267; 1852 nr 346, 1853 nr 55; Afisze, IS PAN.
Ikon.: NN: Portret, gwasz - Bibl. Jagiell. (Gabinet Rycin); Urbański (zakład lit. R.G. Lublin): Portret, lit. 1854 - MH Kraków, Bibl. Jagiell. (Gabinet Rycin); Fot. pryw. - MNKraków.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965, PWN Warszawa 1973
