Teodora Gwozdecka
GWOZDECKA Teodora, Teodozja (26 V1819 - 26 IV 1894 Warszawa), tancerka, aktorka. Była córką Floriana G., pisarza w kantorze "Gazety Warszawskiej", i Antoniny z Krzeszów (Krzepiów, Krzefiów), siostrą -> Baltazara G., -> Ewy G., -> Florentyna G. i -> Agnieszki Weroniki Renczyńskiej. Wkrótce po przyjęciu do warsz. szkoły baletowej (1832) zaczęła występować w corps de ballet t. warszawskiego. 27 VII 1834 debiutowała w widowisku "Babia wyspa". W 1835 należała do zespołu baletowego, który we wrześniu tego roku występował w Kaliszu w czasie zjazdu monarchów Rosji i Prus. W 1836 zaczęła występować jako solistka (27 III tego roku tańczyła główną partię w balecie "Arlekin ogrodnikiem, czyli Wieszczka jeziora"); 2 II 1837 święciła pierwsze sukcesy tańcząc "pas de deux komiczne styryjskie" w balecie "Mimili, czyli Styryjczykowie"; 13 I 1839 po raz pierwszy tańczyła partię Flory ("Mars i Flora"); w okresie 1837-54 tańczyła wiele głównych partii, jak: Effie ("Sylfida"), Zośka ("Stach i Zośka"),
Manuela ("Wesele Gamasza"), Donna Maria ("Rozbójnik morski"), Wieszczka Viviana ("Rycerz i wieszczka"), Aneta ("Aneta, czyli Sen wieśniaczki"), Klotylda ("Piękna dziewczyna z Gandawy"), Izaura ("Diabeł kulawy"), Hrabina Amelia ("Hrabina i wieśniaczka"). Była przez wiele lat przyjaciółką prezesa dyrekcji t. warszawskich J. Rautenstraucha, a później jego następcy, I. Abramowicza. Wpływom G. zawdzięczało pracę w t. całe jej rodzeństwo; pomagała też kolegom (np. B. Dawisonowi) oraz różnym osobom potrzebującym poparcia. Prasa, zależna od gen. Abramowicza, nie mogła źle o niej pisać, nie wiadomo zatem, w jakim stopniu słuszne były pochlebne oceny G. w recenzjach. Podróżnik niem., C. Goehring, nazwał ją w swych wspomnieniach z podróży po Polsce "wyjątkowo niezgrabną tancerką" i szeroko opisywał "wysykanie" jej przez publiczność. Natomiast "Pamiętnik Sceny Warszawskiej" przyznawał jej "łagodny wdzięk, przyjemne ułożenie", "nadzwyczajną zdatność do pantomimy" (1838), "nader piękną postać", "wdzięk szczególny, siłę, czucie rzadkie, mechanizm wysoki tańca" (1840). Sukcesy G. wiązały się niewątpliwie z tańcami charakterystycznymi (szczególnie z rolami wymagającymi dobrej mimiki). 11 IX 1854 wystąpiła ostatni raz jako tancerka w roli Hrabiny Amelii ("Hrabina i wieśniaczka"). Po 1854 występowała już tylko jako aktorka. Po raz pierwszy wystąpiła w roli dram. 20 III 1852 - jako Maurycy w "Niemowie". Grała m.in. w komediach: "Panna pułkownik huzarów", "Dawne grzechy", "Vert- Vert". Nie osiągnęła jednak powodzenia z powodu wady wymowy. 14 I 1861 wystąpiła ostatni raz jako Henryk ("Syn narzeczoną"). W 1862-65, po opuszczeniu sceny, przebywała za granicą, a po powrocie, w 1866 otrzymała emeryturę.
Bibl.: C. Goehring: Warschau, eine russische Hauptstadt, Leipzig 1843 s. 124-126; Pudełek: Warsz. balet romantyczny (il.); Rulikowski: Teatr warsz.; Stefański: Teatr w Kaliszu s. 51; Kur. por. 1894 nr 125; Pam. Sceny warsz. 1838 s. 34, 39, 40, 1839 s. 57, 59, 73, 135, 191, 209, 256, 1840 s. 62, 63, 164-165; Pam. teatr. 1959 z. 1-3 (I. Pudełek s. 266, 267, 279-281); Chomiński; Jasiński.
Ikon.: W. Kasprzycki: Portret, lit., Pam. Sceny warsz. 1840; B. Dąbrowski (zakład lit. Banku Polskiego, Warszawa): G. w roli, lit., 1841 -Bibl. Nar. (Zakład Grafiki), MTWarszawa.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965, PWN Warszawa 1973
