Karolina Chełchowska
CHEŁCHOWSKA Karolina Rozalia, z Kodrębskich (ok. 1812 Lublin - 25 III 1888 Warszawa), aktorka, śpiewaczka. Była córką Adama Kodrębskiego i Marianny z Kołomińskich, siostrą -> Henryka Kodrębskiego i - Antoniny Królikowskiej, żoną -> Tomasza Andrzeja Ch., matką -> Lucylli Ch. Do zawodu scen. przygotował ją przyszły mąż. Debiutowała w grudniu 1829 (wg S. Krzesińskiego) lub w marcu 1830 (wg K. Estreichera) w Lublinie w roli tyt. w "Pięknej Tyrolce". 6 VI 1830 wyszła w Lublinie za aktora T.A. Chełchowskiego i w jego zespole występowała stale do 1840, m.in. w następujących miastach: Lublin, Radom, Chełm, Hrubieszów, Zamość, Krasnystaw, Płock, Włocławek, Łowicz, Kalisz. W 1840-43, także za dyr. męża, grała w t. krak.; w 1841 (26, 29 VI i 3 VII) występowała w zespole niem. pod kier. A. Wurtha w Krakowie - śpiewała wtedy po polsku; w 1842 z zespołem krak. gościnnie występowała w Poznaniu. Od marca 1844 wraz z mężem, też gościnnie, we Lwowie, gdzie została zaangażowana na sez. 1844/45. Od sez. 1845/46 do 1852 należała do zespołu męża (m.in. od 1849 w Krakowie). W sez. 1852/53 zaangażowała się do zespołu K. Królikowskiego, z którym do 1854 odwiedziła m.in. Lublin, Radom, Kielce, Solec, Busko, Jędrzejów. W 1854-57 występowała w t. lwow. (pod kier. T.A. Chełchowskiego), a następnie nadal w zespole męża w Lublinie (1857), Łomży (1858). W 1859 występowała w Ciechocinku w zespole J. Gawęckiego i F. Stobińskiego. Tu opuściła scenę. Po 1861 przybyła do Warszawy, lecz potem tułała się jeszcze po prowincji, m.in. w zespole A. Carmantranda. Pod koniec życia była w nędzy; M. Chomiński umieścił ją w zakładzie dla starców prowadzonym przez Tow. Dobroczynności w Warszawie i tam zmarła. Była ładną i pełną wdzięku aktorką, choć trochę utykała na nogę. Podobno też w partiach operowych głos miała zbyt słaby. K. Estreicher zaliczał ją do grupy dobrych aktorek i śpiewaczek t. prowincjonalnych "miewających szczęśliwe chwile powodzenia". H. Meciszewski twierdził, że "nie powinna nigdy występować w rolach tragicznych, lub też ściśle dramatycznych, miejsce jej jest w komedii", a ściślej "w rolach subretek, dziewcząt wiejskich, albo tak zwanych niewiniątek". Najlepsze role i partie Ch. z okresu krak.: Roxolana ("Trzy sułtanki"), Justysia ("Mąż i żona"), Precjoza ("Precjoza"), Zerlina ("Fra Diavolo"), Elwira ("Niema z Portici").
Bibl.: Estreicher: Teatra; Got: Repertuar 1781-1843; Grot: Dzieje sceny w Poznaniu; Kaszyński: Dzieje sceny kaliskiej; Krzesiński: Koleje życia s. 82, 115, 134, 140-210, 338, 407; Meciszewski: Uwagi s. 80, 87, 111, 120, 122, 159-161; Pepłowski: Teatr we Lwowie I PSB III (M. Rulikowski); Rocz. t. we Lwowie 1845; Kur. warsz. 1888 nr 87; Akt ślubu 1830/52, katedra Lublin; Akt zgonu 1887/127, parafia Św. Jana Warszawa; Chomiński.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965, PWN Warszawa 1973
