Eliza Pilawa
PILAWA Eliza, zamężna Hałuszczyńska (działała 1900-1922), aktorka. Była córką Emilii z Gąsiewskich Raczyńskiej, l°v Podgórskiej. Pochodziła z rodziny ziemiańskiej. Ukończyła Klasę Dykcji i Deklamacji przy WTM. W dniu 8 XII 1900 debiutowała w T. Ludowym w Warszawie, w sztuce "Fotografia Jędrusia". W zespole tego teatru pozostała do 1905. We wrześniu 1906 anonsowana jako "aktorka warszawska" wzięła udział w przedstawieniu benefisowym S. Knake-Zawadzkiego w Wilnie, podczas wil. występów zespołu kaliskiego. W T. Miejskim w Kaliszu, pod kier. Cz. Wiśniewskiego, grała nast. do marca 1907. Jej benefis w sztuce "W szponach" odbył się 21 II 1907. Z zespołem kaliskim wyjeżdżała na gościnne występy do Konina. W kwietniu i maju 1907 grała w wielu miastach zaboru ros. w zespole S. Knake-Zawadzkiego. Wystąpiła 14 IX 1907 w T. Letnim w Warszawie w roli Judyty ("Uriel Akosta"), a 27 XI 1907 na scenie T. Wielkiego jako Roza ("Lilla Weneda"), ale nie została zaangażowana. W sez. letnim 1908 grała gościnnie w Lublinie, w pocz. września t.r. w T. Małym w Warszawie, po czym od 15 IX uczestniczyła w objazdach zorganizowanych przez K. Adwentowicza. Po powrocie do Warszawy grała w T. Letnim (1909, 1911), Wielkim (1910), Artystycznym (1911) i Małym (1912). Odznaczała się korzystnymi warunkami scen., grała m.in. Azę ("Chata za wsią"), Cyntię ("Mściciel"), Krasawicę ("Bolesław Śmiały"), Marię ("Na progu młodości"), Zofię Kazanowską ("Car Samozwaniec, czyli Polskie na Moskwie gody"), Laurę ("Ojciec"). Była popularną deklamatorką, brała udział w licznych koncertach w Warszawie (Filharmonia, Tow. Muz.) i innych miastach, np. Łodzi (1909). W 1922 skreślono ją z listy członków ZASP-u.
Bibl.: Domański: Repertuar 1907-10; Kaszyński: Teatralia; Śliwina: Dzieje t. w Lublinie s. 40; Wosiek: Historia t. lud.; Wosiek: Repertuar; Kur. Litew. 1906 nr 205; Kur. Warsz. 1900 nr 339, 340, 1907 nr 112, 254, 329, 1908 nr 252, 253; Now. Muz. 1908 nr 10/11, 1909 nr 5, 1910 nr 12, 1911 nr 1, 1913 nr 3; Scena i Szt. 1907 nr 2, 3, 1909 nr 28; Scena Pol. 1922 z. 6-7.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1900-1980 t.II, PWN Warszawa 1994
