Józefa Mazurowska
MAZUROWSKA Józefa, z Pogorzelskich (4 IV 1824 Warszawa - 4 XI 1907 Warszawa), aktorka. Była matką -> Marii M. Ukończyła szkołę baletową w Warszawie. Zaczęła występować w corps de ballet, ucząc się równocześnie w Szkole Dramatycznej; brata także prywatne lekcje u L. Halpertowej. Debiutowała 13 VIII 1845 w T. Rozmaitości w roli Marszałkowej ("Doktór medycyny") i od sez. 1845/46 została zaangażowana do ról komicznych i charakterystycznych (przejmując część repertuaru odchodzącej ze sceny N. Kosteckiej). W t. warsz. występowała do końca życia. W 1849 wyszła za mąż za nadzorcę więźniów i 16 II 1849 po raz pierwszy wystąpiła pod nazwiskiem M. 8 X 1880 obchodziła jubileusz trzydziestopięciolecia pracy scen.; grała rolę Ciotki ("Krewniaki"). Otrzymawszy w 1881 emeryturę nadal występowała. 18 II 1890 obchodziła jubileusz czterdziestopięciolecia, a 18 II 1900 pięćdziesięciopięciolecia pracy scenicznej.
"Niebywałą siłę komiczną - pisał o niej A. Grzymała-Siedlecki - wspomagały jeszcze warunki cielesne: okazała statura, basowy, zachrypły głos, który zwłaszcza w rolach niewiast trunkowych walnie się przysługiwał jej twórczości, temperament jeśli nie grenadiera, to markietanki, przed którą bataliony drżały ze strachu - na tej podbudowie wyrastał jej aktorski żywioł, gra zamaszysta, słowo huczne prosto z mostu walące na słuchacza. Nie lubiła się bawić w subtelności, chwytała w garść przewodnią linię roli i w mig zawojowywała audytorium"; "sala widzów kulała się ze śmiechu, gdy grała jakąkolwiek heroda babę". Mimo zdecydowanie komicznych warunków całe życie marzyła o zagraniu wielkiej tragicznej roli. Do najbardziej znanych jej ról należały: Aldona ("Stara romantyczka"), Orgonowa ("Damy i huzary"), Burmistrzowa ("Teatr amatorski"), Eulalia ("Marcowy kawaler"), Podstolina ("Zemsta"), Kogucina ("Chłopi arystokraci"), Joanna Birbancka ("Nieszczęśliwi"), Helena ("Pozłacana młodzież"), Teściowa ("Niespodzianki rozwodowe").
Bibl.: Bogusławski: Siły i środki; Goślicki: Pamiętnik 1870, 1871; Grzymała-Siedlecki: Świat aktorski; Kotarbiński: Aktorzy i aktorki s. 153-156; Owerłło; Rulikowski: Teatr warsz.; EMTA 1886 nr 135 (il.), 1893 nr 526 (il.), 1900 nr 7 (il.), 8; Tyg. ilustr. 1880 nr 251, 1900 nr 7 (il.); Chomiński; Jasiński.
Ikon.: H. Pillati, E. Machowski: M. iako Szarucka (Majster i czeladnik), drzew. repr. Kłosy 1869 nr 219; S. Lentz: Portret, karyk., rys. repr. Świat 1908 nr 13; Fot. pryw. - IS PAN.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965, PWN Warszawa 1973
