Janina Gołkowska
GOŁKOWSKA Janina, także Delos-Gołkowska, zamężna Kotiużyńska (16 VI 1888 Kraków - 26 XII 1974 Mabledon pod Londynem), śpiewaczka. Była córką Ignacego Strzemieńczyka-Gołkowskiego i Aleksji z Ziemkiewiczów. Dzieciństwo spędziła w Krakowie, gdzie ojciec, podupadły ziemianin, pracował w Tow. Kredytowym Ziemskim "Florianka". Ukończyła pensję sióstr urszulanek. Śpiewu uczyła się u A. Bandrowskiego i B. Wallek-Walewskiego, a nast. studiowała w szkole śpiewu i operowej gry scen. G. Bellincioni w Berlinie. Debiutowała 3 IV 1914 w T. Polskim w Poznaniu w tyt. partii w "Carmen". Śpiewała wtedy jako Delos-Gołkowska, ale pseud. Delos niebawem zarzuciła. Wyjechała do Mediolanu; po audycji przed anterprenerami, miała być zaangażowana do Teatro San Carlo w Neapolu, powróciła więc do Krakowa, by opracować z B. Wallek-Walewskim proponowane jej partie operowe. Wybuch wojny przeszkodził jej w wyjeździe do Włoch. W sez. 1915/16-1916/17 była solistką T. Wielkiego w Warszawie. Od wiosny 1917 przez dwa lata występowała za granicą, m.in. w operze cesarskiej w Berlinie (z S. Gruszczyńskim), na scenie operowej Hamburga, w Pradze i Brnie. Od maja 1919 znowu występowała w T. Wielkim w Warszawie, pocz. gościnnie, a od sez. 1919/20 do końca sez. 1923/24 na etacie solistki. Latem 1916 i w 1922 śpiewała w przedstawieniach Krak. Tow. Operowego. W lutym 1921 prawdopodobnie występowała gościnnie w operze w Lizbonie. Do jej popisowych partii, obok Carmen, należały Amneris ("Aida") i Laura ("Gioconda"). Na scenie warsz. wykonywała wiele partii mezzosopranowych, takich jak: Wiszowa ("Stara baśń"), Ulryka ("Bal maskowy"), Magdalena ("Rigoletto"), Niklas ("Opowieści Hoffmanna"), Olga ("Eugeniusz Oniegin"), Azucena ("Trubadur"), Matka ("Goplana"), Marta ("Faust"), Czarownica ("Jaś i Małgosia"). Postawna i urodziwa, miała też zdolności aktorskie. W rec. podkreślano perfekcję jej gry scen., wyrazistość śpiewu i dykcji. W dniu 19 X 1929 w Liteń (Czechosłowacja) poślubiła Antoniego Kotiużyńskiego i do 1932 z mężem, który był radcą rolniczym przy ambasadzie pol. w Berlinie, mieszkała w tym mieście. W 1932-39 przebywała w Poznaniu, gdzie mąż był dyr. banku rolnego. W 1944 oboje znaleźli się w Anglii; mąż jej był ministrem rolnictwa w Rządzie Rzeczypospolitej Polskiej na emigracji.
Bibl.: Czempiński: Teatry w Warszawie s. 252 (il.); Kraków muz. 1918-39; Kur. Warsz. 1919 nr 89, 134, 142, 144, 145, 158, 162, 259, 262, 1920 nr 76, 261, 1921 nr 348, 1923 nr 168, 1924 nr 21; Prz. Teatr, i Kinematogr. 1922 nr 7; Świat 1915 nr 41 (il.), 45 (il.), 1917 nr 25 (il.); Tyg. Ilustr. 1916 nr 11 (il.); Wiadomości (Londyn) 1971 nr 1294 (il.); Afisze, IS PAN; Maeiejewska: Teatr w Poznaniu; Straus: Repertuar 1915-16; Dokumenty i fot. w posiadaniu siostrzenicy G. - Janiny Małaczyńskiej.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1900-1980 t.II, PWN Warszawa 1994
