Seweryn Nowicki
NOWICKI Seweryn Eugeniusz (ok. 1858 Rawa Ruska - 3/4 IV 1911 pod Fuldą w Hesji), aktor, śpiewak, reżyser. Debiutował we Lwowie 8 IX 1873 w roli Lokaja ("Mauprat"). Zaangażowany, występował tu do 1876, przeważnie w komediach i operetkach. Następnie służył w wojsku, jakiś czas przebywał w Stanisławowie, w 1879 wrócił do t. lwowskiego. Latem 1883 przyjechał do Warszawy. Najpierw występował, jak się zdaje, w t. ogr. Nowy Świat, potem gościnnie w WTR; 2 VIII grał tutaj rolę Walentego ("Zagroda Sobkowa"), 28 VIII śpiewał partię Margrabiego Henryka ("Dzwony kornewilskie"). Przyjęty przychylnie, został od października 1883 zaangażowany i odtąd pracował w WTR do końca życia. Zaliczony do zespołu farsy i operetki, występował gł. w T. Małym; śpiewał wiele w operetce, wybijając się w takich partiach jak: Franke ("Zemsta nietoperza"), Frycek ("Płaczka i śmieszek"), Szymon ("Skrzypki zaczarowane"), Mikado ("Mikado") i Margrabia Henryk ("Dzwony kornewilskie"). Od czasu do czasu grywał w lekkiej komedii. Wkrótce zauważono, że wyróżnia się "szlachetnym pojmowaniem roli" jako amant ("Echo Muzyczne Teatralne i Artystyczne") i zaczęto go coraz częściej obsadzać w T. Rozmaitości, w dramacie i komedii. W 1888 zagrał Alojzego Wiese ("Friebe"), a w 1890 z dużym powodzeniem: Eliasza ("Anna de Kerviller"), Janka ("Lena"), Ben Jochima ("Uriel Akosta").
Od 1892 występował stale w T. Rozmaitości (engagement do zespołu dramatu miał od 1 I 1893). Po śmierci J. Tatarkiewicza objął wiele jego ról i stanowisko amanta w repertuarze liryczno-dramatycznym. Doskonale zagrał wówczas m.in. Ernesta Apfela ("Małżeństwo Apfel"), Gaussina ("Safo"), Seweryna ("Chwast") i szybko stał się jednym z najpopularniejszych aktorów T. Rozmaitości. Wg P. Owerłły był "wymarzonym amantem"; zgrabny, o wyrazistych, melancholijnych oczach, "odznaczał się męską urodą". Wedle powszechnej opinii miał ruchy dystyngowane, piękny, metaliczny głos w skali barytonu, doskonalą dykcję i poczucie rytmu. W Rozmaitościach grał gł. "amantów dramatycznych", zarówno w repertuarze klasycznym jak i współczesnym. A. Grzymała-Siedlecki twierdził, że był "gorliwym wyznawcą umiaru, powściągliwości, przewagi kunsztu nad żywiołem", choć wg Owerłły w roli Zygmunta Augusta ("Barbara Radziwiłłówna" A. Felińskiego) "kulminacyjną tyradę mówił tak, że drżała nie tylko cała sala widzów, ale i aktorzy na scenie". Do najlepszych jego ról zaliczano Christiana de Neuvillette ("Cyrano de Bergerac") i Napoleona ("Madame Sans Gene"). Z dużym powodzeniem występował jako amant w repertuarze fredrowskim, m.in. jako Lubomir ("Pan Geldhab"), Edmund ("Damy i huzary"), Alfred ("Mąż i żona"), Lubomir ("Zrzędność i przekora"), Alfred Tulski ("Dwie blizny"). W repertuarze romantycznym grał jedynie Karola Moora ("Zbójcy") i Mazepę ("Mazepa" J. Słowackiego), w utworach Szekspira - zwykle postacie drugoplanowe. Największe triumfy święcił jako amant w repertuarze współczesnym, w rolach o wyraźnym zabarwieniu lirycznym. Niektórzy krytycy (J. Lorentowicz, A. Sygietyński) zarzucali mu pewną konwencjonalność w tej dziedzinie. Grzymała-Siedlecki zwrócił jednak uwagę, że wypływało to ze stereotypu postaci, jakie kreował; Barillon ("Safanduły"), Janek ("Lena"), Topolnicki ("Klub kawalerów"), Antoni ("Pan Damazy"), Uszyński ("Przed ślubem"), Józef ("Bzy kwitną"), amanci w komediach K. Zalewskiego, M. Bałuckiego, czy J. Blizińskiego nie różnili się zbytnio, "konwencjonalizm był ich organicznym składnikiem", a N. potrafił "czynić tę konwencję zjawiskiem ujmującym". W latach późniejszych z powodzeniem występował w dramatach modernistycznych, m.in. jako Rembowski ("Złote runo"), Jerzy ("Sobótki") Etchepare ("Czerwona toga"), Stefan ("Sąsiadka" T. Jaroszyńskiego). Jedną z ostatnich jego ról był Markiz Poza ("Don Carlos"). 17 III 1907 obchodził jubileusz dwudziestopięciolecia pracy w T. Rozmaitości w roli Kirkora ("Balladyna"). Kilkakrotnie powoływano go na stanowisko reżysera WTR, ale zawsze krótko sprawował tę funkcję. Reżyserował m.in. w 1901 (od czerwca), 1903, 1907 (wrzesień-grudzień), 1908 (do 14 VII był głównym reżyserem). Wystawił m.in. "Romea i Julię", "Ich czworo", "Szkołę". W czerwcu 1886 występował gościnnie w Krakowie, w kwietniu 1894 we Lwowie, w marcu i kwietniu 1900 w Lublinie, a w kwietniu 1905 w Wilnie. Nadto, jak wspomina P. Owerłło, "rokrocznie wyjeżdżał za granicę, studiując wielkich artystów i najnowszy repertuar, który niejednokrotnie wprowadzano dla niego na scenę". Podczas jednej z takich podróży zmarł na atak serca w wagonie kolejowym, w drodze do Warszawy.
Bibl.: Filler: Operetka; Fredro na scenie; Grzymała-Siedlecki: Pawlikowski; Grzymała-Siedlecki: Świat aktorski; Hahn: Shakespeare w Polsce; Okręt s. 384; Owerłło; Rapacki: Sto lat; EMTA 1883 nr 2, 1885 nr 98, 1888 nr 271, 1890 nr 336, 1893 nr 528 (ii.); Gaz. lwów. 1911 nr 79; Kur. warsz. 1907 nr 76, 346, 1908 nr 199, 1911 nr 95, 96, 98; Teatr 1955 nr 9 (A. Grzymała-Siedlecki; tu il.); Chomiński.
Ikon.: W. Gruberski: Portret, plakieta, brąz, 1919 - Cmentarz Powązkowski Warszawa; S. Sonnewendt: Portret, karyk., rys., 1911, repr. - MTWarszawa; Fot. prvw. i w rolach - IS PAN, MHKraków, MTWarszawa, SPATiF.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965, PWN Warszawa 1973
