Helena Bystrzanowska-Skwierczyńska
BYSTRZANOWSKA Helena, właśc. H. Ippoldt, zamężna Skwierczyńska (26 VI 1910 Kraków - 8 X 1979 Otwock k. Warszawy), aktorka. Była córką nauczyciela-germanisty Rudolfa i Heleny Ippoldtów, żoną Leopolda Skwierczyńskiego (zob. t. 1; ślub przed II wojną świat.). Do 1939 używała na scenie nazwiska panieńskiego. Uczyła się w Krakowie, gdzie ukończyła dziewięcioklasowe Gimn. Ogólnokształcące im. Konarskiego oraz czteroletnią Szkołę Ekonomiczno-Handlową. Była uczennicą krak. Miejskiej Szkoły Dramatycznej. W 1934 w Warszawie zdała eksternistyczny egzamin aktorski ZASP-u, do którego przygotował ją T. Burnatowicz. W sez. 1934/35 i 1935/36 występowała w T. Wołyńskim im. Słowackiego w Łucku i objeździe; w sez. 1936/37 w T. Ziemi Pomorskiej w Toruniu i z nim gościnnie m.in. w 1937 w Gdańsku (kwiecień, maj). W sez. 1937/38 była w Warszawie w Stołecznym T. Powszechnym pod dyr. E. Poredy. W sez. 1938/39 grała w T. Miejskich w Łodzi. Początek okupacji niem. spędziła w Warszawie, nast. przeniosła się do Krakowa, gdzie pracowała jako kelnerka w Kawiarni Plastyków oraz ekspedientka w sklepie tytoniowym. Po wojnie, już jako H. Bystrzanowska, zaangażowała się na sez. 1945/46 do Starego T. w Krakowie. W 1946 wraz z mężem wyjechała do Wielkiej Brytanii. W 1947-53 oboje prowadzili tam objazdowy pol. T. Komedia (występy w ośrodkach polonijnych); grała m.in. rolę tyt. w "Roxy". Była członkiem ZASP-u za Granicą, występowała na koncertach organizowanych przez ZASP w Londynie, brała udział w wieczorach okolicznościowych Ogniska Polskiego. W 1953-57 pracowała we własnym sklepie. W 1957 powróciła, wraz z mężem, do Polski i od sez. 1957/58 zaangażowała się do T. Dramatycznego m.st. Warszawy, gdzie występowała do końca życia. Grywała w filmach oraz w Teatrze TV.
Przystojna, szczupła, o dźwięcznym głosie, przed wojną grała przede wszystkim amantki: w Łucku m.in. Irenę ("Ponad śnieg"), Florę ("Pan Geldhab"), Marlenę ("Mecz małżeński"); w Toruniu m.in. Marynę i Marysię ("Wesele"), Luizę ("Intryga i miłość"), a także role dram., np. Żonę ("Nie-Boska komedia"), czy Zośkę ("Niespodzianka"). Po powrocie do kraju, w zespole warsz. T. Dramatycznego, choć miała opinię aktorki utalentowanej, ambitnej i inteligentnej, była obsadzana już tylko w niewielkich rolach charakterystycznych, takich jak: Małgorzata Devize ("Szkoda tej czarownicy na stos", 1958), Siostra Barbara ("Wariat i zakonnica", 1959), Matka ("Grupa Laokoona", 1962), Celestyna ("Don Juan, czyli Miłość do geometrii", 1964), Pulsowa ("Quiz", 1966), Gospodyni Marchołta ("Marchołt gruby a sprośny", 1970), Babcia Bene ("Wybrany", 1978) - ostatnia rola.
Bibl.: Almanach 1979/80; Ciesielski: Teatr pol. w Gdańsku; Kwaskowski; Sto lat Starego Teatru; T. Dramatyczny w Warszawie (il.); Teatr Wołyński (il.); Pam. Teatr. 1988 z. 1-2 s. 16, 17, 49, 60, 65; Teatr i Widownia (Londyn) 1948/49 z. 1; Życie Warsz. 1979 nr 241, 249; Afisze i programy, IS PAN; Akta, ZASP.
Ikon.: Fot. - ZASP.
Film.: 1967- "Stajnia na Salwatorze" (f.); 1968 - "Julia, Anna Genowefa" (f.); 1969 - "Gra" (f.), "Zbrodniarz, który ukradł zbrodnię" (f.); 1970 - "Album polski" (f.); 1971 - "Dzięcioł" (f.); Materiały - Archiwum TV Warszawa.
Nagrania: Role - Red. Dok. Inf. PR.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1900-1980 t.II, PWN Warszawa 1994
