Magdalena Jasińska
JASIŃSKA Magdalena, z domu Lazańska, Łazańska, czasem mylnie Leżańska (ok. 1770 - 23 VII 1800 Warszawa), aktorka, śpiewaczka. Była żoną -> Wojciecha Jasińskiego, matką - Dominika Kaczkowskiego (syna) i -> Agnieszki Zdanowicz. Pochodziła z Podlasia, ze zubożałej rodziny szlacheckiej (herbu Jastrzębiec). Ojciec oddał ją na wychowanie swemu krewnemu L. Pierożyńskiemu, który kierował t. dworskim w Nieświeżu. Tam też zwrócił uwagę na jej zdolności śpiewacze W. Bogusławski i w 1785 zaangażował ją do t. wileńskiego. Debiutowała tam pod nazwiskiem panieńskim w partii Hrabiny ("Szkoła zazdrosnych"). Wkrótce potem wyszła za mąż za aktora Wojciecha Jasińskiego, którego poznała jeszcze w Nieświeżu. W 1786 wraz z mężem przeniosła się do t. warsz., gdzie po raz pierwszy wystąpiła 27 V 1786, już pod nazwiskiem męża w partii Johasi ("Dzierżawca, czyli Zazdrości wieśniacze"). Wkrótce potem mąż porzucił ją i wyjechał do Lwowa. W 1789, po zlikwidowaniu zespołu pol. przez F. Ryxa, J. także opuściła Warszawę i przeniosła się do Krakowa, gdzie występowała w zespole J. Kluszewskiego. W 1793 wróciła do Warszawy i 19 V wystąpiła jako Hrabina ("Szkoła zazdrosnych"). Po upadku powstania kościuszkowskiego i zamknięciu t. warsz. wyjechała do Krakowa, a następnie do Lwowa. Występowała tam w zespole W. Bogusławskiego w 1795-99. W 1799 przeniosła się wraz z zespołem do Warszawy, ale wkrótce choroba uniemożliwiła jej dalsze występy. Jak pisał Bogusławski "przystojna postać, twarz przyjemna, oczy i włosy czarne, poruszenia dosyć żywe, zdobiły tę znakomitą artystkę". Obdarzona pięknym głosem w początkowym okresie działalności występowała przede wszystkim w operach śpiewając m.in. partie Doroty ("Krakowiacy i Górale"), Plociuchowej ("Pan dobry jest ojcem poddanych"), Aspazji ("Axur"), Królowej ("Herminia, czyli Amazonki"). Podczas pobytu we Lwowie, wg ówczesnego sprawozdawcy, grała "królowe, damy wysokiego rodu, role kobiet szlachetnych, role charakterystyczne w komedii i tragedii", śpiewała "pierwsze partie w operze", ale jej głos nie był już "miły". W okresie tym "wszystkie kłótliwe matki, stare ochmistrzynie, wieśniaczki i inne tym podobne role były ej prawdziwym triumfem" - wspominał Bogusławski. Grała wówczas m.in. role Pani Wolff ("Bracia niezgodni"), Małgorzaty ("Henryk VI na łowach"), Królowej ("Hamlet", przeróbka F. Schrodera), Pani Murer ("Eugenia"). Jej ciężkie przeżycia osobiste, romantyczna miłość do W. Jasińskiego, a potem D. Kaczkowskiego, były tematem wielu relacji pamiętnikarskich, a także utworów literackich, m.in. M. Wołowskiego.
Bibl.: Bernacki: Teatr; Bogusławski: Dzieje T.N. s. 320-328 (il.); Got: Na wyspie Guaxary; Miller: Teatr i muzyka na Litwie (il.); PSB XI (Z. Wilski); Sowiński: Słownik muzyków; Wójcicki: Powązki III s. 23-25; EMTA 1887 nr 204-211 (M. Wołowski); Wiad. muz. 1925 nr 3 (W. Krogulski); Jasiński; Krogulski.
Ikon.: F.A. Lohrmann: J. jako Aspazja (Axur), akw., 1793 - BUW (Gabinet Rycin); F.A. Lohrmann: J. jako Dorota (Krakowiacy i Górale), rys., akw., 1794, fotok. Podkolorowana - zb. S. Dąbrowskiego, fot. - IS PAN; J. Sonntag: Portret, lit., W. Bogusławski: Dzieła dramatyczne, Warszawa 1823, t. VIII.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965, PWN Warszawa 1973
