Kazimierz Biernacki
BIERNACKI Kazimierz (4 III 1883 Popławy k. Sławna w Kieleckiem - 28 X 1970 Warszawa), aktor, reżyser, dyrektor teatru. Był synem oficjalisty rolnego Józefa B. i Ewy z Wąsowiczów, mężem Janiny Frysz. Po ukończeniu gimn., przez dwa lata studiował na uniwersytecie. Możliwe, że już w sez. 1903/04 występował w Kaliszu, a w sez. 1904/05 w Płocku w zespole Cz. Wiśniewskiego, ale wiadomości te mogą też dotyczyć innych aktorów o tym nazwisku, występujących wówczas na prowincji (w źródłach brak imion). Sam B. oraz większość opracowań podaje, że wstąpił na scenę w 1906 w Lublinie. Według afiszów lub. aktor Biernacki występował w 1906 w zespole Cz. Wiśniewskiego i W. Dolskiego w Lublinie i w lutym t.r. grał Rotmistrza ("Obrona Częstochowy") - byłaby to zatem pierwsza pewniejsza wiadomość o nim. Zapewne on występował też w sez. 1908/09 u B. Bolesławskiego w Lublinie; potwierdzał to A. Grzymała-Siedlecki. W sez. 1909/10 już jako Kazimierz B. był wymieniony w zespole H. Czarneckiego w Płocku i Włocławku. W pierwszej poł. 1910 został zaangażowany do zespołu dramatu WTR i odtąd grał epizodyczne rólki, najczęściej w T. Rozmaitości i w T. Letnim. Równocześnie rozpoczął pracę w administracji T. Rozmaitości jako buchalter i sekretarz; od 1915 był sekretarzem Zarządu Zrzeszenia Artystów T. Rozmaitości. W 1915 wystąpił w filmie pol. "Zaczarowane koło". Aktorem i sekretarzem Rozmaitości był do 1919. Od 1 VIII 1919 został aktorem i sekretarzem T. Polskiego i Małego. W kwietniu i maju 1923 z aktorami warsz. (m.in. z T. Komedia) występował w T. Miejskim w Kaliszu. W 1925 zorganizował, działający na zasadzie spółdzielni aktorskiej, nocny t. sensacji pn. Szkarłatna Maska ("warszawski Grand Guignol, teatr grozy i śmiechu"); mieścił się on w gmachu Komedii przy ul. Jasnej 3, otwarty 8 III 1925, grał do 30 VIII t.r.; teatrem tym kierował wraz z J. Januszem. W grudniu 1925 został powołany przez Tow. Przyjaciół T. Polskiego w Katowicach na stanowisko dyr. tego teatru i prowadził go od 7 XII 1925 do końca sez. 1926/27; tu zaczął reżyserować. Latem 1926 zorganizował występy zespołu opery i dramatu z Katowic w Krynicy i Ciechocinku, a opery w Płocku (27-29 VII). W sez. 1926/27, w którym zespół muz. T. Polskiego został rozszerzony o operetkę, organizował gościnne występy na terenie woj. śląskiego i Śląska Opolskiego. Od 2 do 31 VII 1927 zespół opery katowickiej pod dyr. B. występował w T. im. Słowackiego w Krakowie. Jesienią 1927 zorganizował imprezę objazdową pn. T. Batalistyczny. Zespół ten pod dyr. B. wystawił "Kościuszkę pod Racławicami" ze słynnym w tej sztuce w roli tyt. T. Rolandem, m.in. w 1927 w Płocku (16 X - na boisku sportowym), a w 1928 m.in. w Siedlcach (13 V), Białej Podlaskiej (17 V), Tarnowie (pierwsza poł. października). W 1927 złożył także ofertę o dzierżawę T. Miejskiego w Bydgoszczy, jednak bez powodzenia. W pocz. 1928 założył w Warszawie przy ul. Karowej 18 T. Sensacji, ale scena ta pod dyr. B. działała b. krótko - od 5 I do 9 II 1928. W 1929 powrócił jako sekretarz dyrekcji do warsz. T. Polskiego. Od poł. grudnia 1931 do 1933 był dyr. administracyjnym t. rewiowego Morskie Oko. Od 10 X 1933 do 4 I 1934 był dyr. T. Rozmaitości przy ul. Kredytowej 14 (kier. artyst. był T. Trzciński; grano spektakle złożone z jednoaktówek). W 1935-39 był dyr. administracyjnym kabaretu Cyrulik Warszawski. Według jego relacji w 1. trzydziestych angażował się także do zespołów objazdowych, m.in. współpracował z Redutą. Zapewne on występował też jesienią 1938 z warsz. T. 815, m.in. w Przemyślu i Grodnie. Latem 1939 zorganizował jeszcze jedną scenkę - 12 VIII otworzył w sali przy ul. Mokotowskiej 73 kabaret Tip-Top z politycznym programem pt. "Kto kogo?"; teatrzyk ten grał do 5 IX 1939. W czasie okupacji niem. przebywał w Warszawie, pracował w RGO; wysiedlony po powstaniu, mieszkał najpierw w Piotrkowie, a od stycznia 1945 w Krakowie, gdzie występował do 1947 (gł. T. Kameralny, nast. Powszechny TUR). W sez. 1945/46 kierował objazdem z przedstawieniem "Skiza" (z udziałem M. Ćwiklińskiej) w kilkudziesięciu miejscowościach całej Polski. Od października 1947 do 31 VII 1950 był dyr. i kier. artyst. T. Ziemi Rzeszowskiej (okresowo pn. T. Miejski), a od 1 VIII 1950 do 30 IV 1951 dyr. T. im. Żeromskiego w Kielcach i Radomiu. W sez. 1951/52-1952/53 oraz do poł. 1953/54 występował w T. Ziemi Pomorskiej w Bydgoszczy i Toruniu, od wiosny 1954 do końca sez. 1956/57 w T. Powszechnym w Łodzi, od sez. 1957/58 w Warszawie w zespole T. Klasycznego (na scenach T. Młodej Warszawy, Rozmaitości, Klasycznego i Widziadła). Od 1 IX 1962 przeszedł na emeryturę, ale jeszcze do końca sez. 1962/63 występował w T. Klasycznym. Następnie do 1970 był jednym z organizatorów, a potem kier. artyst. zespołu Estrady z występami M. Ćwiklińskiej; w każdym sez. występował też w ponad stu przedstawieniach sztuki "Drzewa umierają stojąc" w roli Pastora, w wielu miastach Polski. W 1956 obchodził w Łodzi jubileusz pięćdziesięciolecia pracy artystycznej. W pocz. kariery aktorskiej określany był jako "artysta zdolny, sumienny i pracowity" (J. Czempiński). W Rozmaitościach grał m.in. takie role, jak: Iomoshi ("Tajfun"), Kuba ("Wesele"), Franio Pszczółkowski ("Młody las"), w 1. dwudziestych w warsz. T. Polskim: Lomaxa ("Major Barbara"), Motylińskiego ("Klub kawalerów"), Mosana ("Księga Hioba"). Później, zajęty sprawami organizacyjnymi i kolejnymi dyrekcjami, grywał b. rzadko. W dwudziestoleciu międzywojennym znany był jako pomysłowy, energiczny organizator i kierownik wielu imprez teatr., zarówno stałych, jak i objazdowych; "człowiek doświadczony, znający znakomicie mechanizm teatru" (H. Małkowska). Do regularnych występów jako aktor wrócił dopiero po 1945 i jak napisał A. Grzymała-Siedlecki: "gdy już po ostatniej wojnie i trzydziestu latach urlopu wkroczył znowu w warsztat, ujawnił, ile się w nim mimo wszystko zamagazynowało tęgiego rozmaitościowego ładunku aktorskiego". Tenże krytyk z uznaniem pisał o granych przez B. w Rzeszowie rolach Profesora Sonnenbrucha ("Niemcy"), Podkolesina ("Ożenek"), o tyt. roli w "Panu Jowialskim" (granej jeszcze w 1960 w warsz. T. Klasycznym), a przede wszystkim o Jagnickim ("Stary kawaler", Toruń 1952), ukazanym jako "substancja wiejskości", "z tą swobodą techniczną, której się od mistrzów uczył", "z umiarem, i z wyrazistością, ze zużytkowaniem każdego zdania, jeśli nie każdego słowa". Inne role B. z okresu powojennego to m.in.: Dogberry ("Wiele hałasu o nic", 1950), Karp ("Las", 1954), Pan Podczaszy ("Popas króla jegomości", 1958), Profesor Gąsowski ("Szatan z VII klasy", 1960), Zabawnicki ("Wicek i Wacek", 1961). Reżyserował m.in. "Odwety" (Rzeszów 1949), "Ich czworo" (Bydgoszcz 1953), "Śluby panieńskie" (Łódź 1957). Był autorem sztuki "Córka dwóch matek" oraz licznych skeczów dla t. rewiowych.
Bibl.: Almanach 1970/71; Czempiński: Teatry w Warszawie s. 72, 77, 83 (il.), 212 (il.); Domański: Repertuar 1911-15; Grzymała-Siedlecki: Świat aktorski; Hist. filmu t. 1, 4; Kaszyński: Teatralia s. 527, 672, 673 (w indeksie błędnie imię Eugeniusz); Konarska-Pabiniak: Repertuar; Krasiński: Warsz. sceny; Lorentowicz: Dwadzieścia lat t. 2; Małkowska: Teatr; Marczak-Oborski: Teatr w Polsce 1918-1939; Nawrat: Repertuar; M. Sobański: Teatr Polski na Śląsku, Katowice 1937 s. 39-47 (il.); T. pol. 1890-1918, zabór ros. (il.); T. Polski 1913-23 s. 80, 130, 167 (il.) oraz w obsadach; Echa Płoc. i Łomż. 1904 nr 80; Kur. Warsz. 1919 nr 184, 1925 nr 64, 1926 nr 12; Nowiny Rzesz. 1965 nr 266 (il.); Scena i Szt. 1908 nr 46, 1909 nr 14, 50; Ziemia Lub. 1908 nr 284; Życie Warsz. 1970 nr 259, 260; Afisze i programy, IS PAN, MTWarszawa; Akta (tu fot), ZASP; Straus: Repertuar 1914-15, 1915-16; Wosiek: Teatry objazdowe.
Ikon.: Fot. - IS PAN, MTWarszawa. Film.: 1959 - "Cafe pod Minogą" (f.); Materiały -Archiwum TV Warszawa. Nagrania: Role - Red. Dok. Inf. PR.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1900-1980 t.II, PWN Warszawa 1994
