Leonia Barwińska-Hertz (Ładnowska)
BARWIŃSKA Leonia Roberta, początkowo pseud. Ładnowska, właśc. L.R. Hertz, z domu Urbanowicz (7 IV 1882 Poznań - 12 XI 1964 Warszawa), aktorka, reżyser. Była córką Antoniego Urbanowicza i Władysławy z Łuczkowskich, żoną aktora Henryka B., matką aktorki Zofii B. Ukończyła prywatną szkołę A. Warnkówny w Poznaniu. W 1900 została zaangażowana przez E. Rygiera do t. poznańskiego. Do 1905 grywała tu epizody pobierając równocześnie lekcje u aktorów sceny poznańskiej. Występowała początkowo pod pseud. Ładnowska. 11 II 1902 w Łodzi wyszła za mąż za aktora Henryka Hertza; oboje przybrali wówczas pseud. Barwińscy. W sez. 1905/06 występowała w Wilnie, w 1906-09 w T. Miejskim w Krakowie, w sez. 1909/10 w Łodzi, w sez. 1910/11 powtórnie w Krakowie. W 1911-31 występowała z przerwami w t. lwowskich; oprócz tego występowała gościnnie, m.in. w Warszawie, w Poznaniu (marzec-kwiecień 1915, sez. 1920/21), w Łodzi (sez. 1922/23, 1928), w Krakowie (sez. 1924/25), w krak. T. Bagatela (1924), w Wilnie (sierpień 1924). W sez. 1931/32 wraz z mężem kierowała T. Miejskim w Lublinie. W 1934-39 mieszkała w Warszawie i Leśnej Podkowie. Współpracowała w tym okresie z Polskim Radiem, w t. występowała tylko gościnnie, m.in. w Częstochowie, Radomiu, Kielcach, Łucku, także w Rydze (1936). W czasie II wojny świat. brała udział w koncertach konspiracyjnych dla młodzieży. W 1945-46 wykładała w Studio Dramatycznym w Poznaniu. W 1946-47 wraz z mężem zorganizowała i prowadziła T. Miejski im. Korzeniowskiego w Gorzowie Wielkopolskim; tu zaczęła reżyserować. W sez. 1947/48 była aktorką i reżyserem w Opolu oraz gościnnie reżyserowała w Gnieźnie, w sez. 1948/49 reżyserowała w Toruniu, w sez. 1949/50 w Olsztynie, w 1951 w Rzeszowie. W 1951 przeszła na emeryturę z powodu złego stanu zdrowia. W 1957 przyznano jej godność członka zasłużonego ZASP.
Grała głównie role dramatyczne. Miała "niezwykle szlachetną, piękną aparycję" i dobrze opanowane rzemiosło. "Słowackiego wielbiła szczególnie i wiersz jego mówiła wzorowo. Jednocześnie z przedziwną lekkością prowadziła finezyjny dialog komediowy, potrafiła ubarwić go nader subtelnym humorem interpretacji, tak rzadko spotykanym u heroin" (J. Warnecki). Ważniejsze role: Agnieszka ("Sułkowski"), Nike Napoleonidów i Joanna ("Noc listopadowa"), Maria ("Warszawianka"), Lucjana ("Komedia omyłek"), Balladyna ("Balladyna"), Lady Makbet ("Makbet"), Rozalinda ("Jak wam się podoba"), Hamlet ("Hamlet"), Lady Milford ("Intryga i miłość"), Althea ("Meleager"), Maryna ("Wesele"), Kornelia ("Irydion"), Maria Stuart ("Maria Stuart" F. Schillera), Judyta ("Ksiądz Marek"), Matka ("Niespodzianka"), Lulu ("Skiz"), Wapowska ("Król Stefan"), Matka ("Szklana menażeria"). Reżyserowała m.in. "Ich czworo", "Starego kawalera", "Szczęście Frania", "Gałganek", "Wczoraj i przedwczoraj".
Bibl.: Almanach 1964/65; Koller: Gawędy; Misiorny: Teatry Ziem Zachodnich; Orlicz (il.); Rocz. lub. 1971 s. 142-143 (M. Gawarecka); Teatr 1952 nr 4, 1958 nr 24 (W. Hahn, tu il.), 1965 nr 3 (J. Warnecki, tu il.); Akta SPATiF.
Ikon.: K. Laszczka: Portret, marmur, ok. 1916, repr. Sztuki Piękne 1925/26 s. 337; Fot. pryw. i w rolach - MTWarszawa, SPATiF.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965, PWN Warszawa 1973
