Osoby

BARCZEWSKA Antonina, zamężna Gawriłow (8 marca 1915 Lwów – 1 lipca 1986 Kraków),

aktorka. 

Była córką Henryka Barczewskiego, fryzjera, i Heleny z Markowskich; żoną Mikołaja Gawriłowa, kierownika technicznego w Teatrze Polskim w Bydgoszczy, a później w Teatrze im. Słowackiego. Od 1920 mieszkała w Krakowie i tu w 1932 ukończyła trzyletnią szkołę handlową. W 1935–37 występowała w prowadzonym przez Tadeusza Pilarskiego objazdowym Teatrze Ziemi Krakowskiej, między innymi w Tarnowie (1936), Przemyślu (1937), a według własnej relacji także w Teatrze Domu Żołnierza we Lwowie (1937). W 1938–39 grała w objazdowym Teatrze Pokucko-Podolskim z siedzibą w Stanisławowie, na przykład Irenkę (W perfumerii); wtedy też zdała egzamin aktorski ZASP-u.

Po wybuchu II wojny światowej przebywała we Lwowie, gdzie w 1940–41 występowała w Polskim Teatrze Dramatycznym, np. jako Maria (Wieczór Trzech Króli). Po wkroczeniu Niemców wyjechała do Krakowa. W kwietniu 1945 została zaangażowana do Państwowego Teatru w Bydgoszczy (od czerwca tamtego roku Teatr Polski) i pozostała tam do końca sezonu 1948/49; grała między innymi tytułową rolę w Gałganku i w Pannie Maliczewskiej, Adę (Lekkomyślna siostra), Bronię (Dzień jego powrotu), Dorynę (Świętoszek), Antosię (Sprawa Moniki), Joannę Nielewiczową (Dom kobiet), Zerbinetę (Szelmostwa Skapena), Dot (Świerszcz za kominem). Od sezonu 1949/50 do 30 marca 1950 występowała w Teatrze Polskim w Bielsku, między innymi jako Aleksandra Kurnikowa (Przyjaciele); od 1 kwietnia 1950 do końca sezonu 1954/55 grała w Teatrach Dramatycznych (głównie na scenie Teatru Polskiego) w Poznaniu, role takie, jak: Dunia (Lubow Jarowaja), Olga (Obcy cień), Antonina Pietrzakowa (Zwycięstwo; wyróżniona na Festiwalu Polskich Sztuk Współczesnych w 1951), Pani Rousselin (Kandydat), Konstancja (Osobliwe zdarzenie), Pani de Grassins (Eugenia Grandet). W 1955–58 była aktorką Teatru im. Jaracza w Łodzi, wystąpiła między innymi jako: Klimina (Wesele), Pani Jowialska (Pan Jowialski), Pani Quickly (Król Henryk IV). W 1955 w Teatrze im. Bogusławskiego w Kaliszu reżyserowała Dom kobiet.

Od 1958 do przejścia na emeryturę 31 stycznia 1976 roku należała do zespołu Teatru im. Słowackiego w Krakowie. Zagrała tu między innymi Michasiową (Panna Maliczewska), Anastazję (Zbrodnia i kara) – 1958; Karolinę (Lato Rittnera, 1960), Orgonową (Damy i huzary, 1961), Luizę (Żałoba przystoi Elektrze, 1962), Antosię (Osiem kobiet, 1964), Katarzynę (Dom otwarty, 1966); Tadrachową (Moralność pani Dulskiej), Kapitolinę (Nad brzegami Newy) – 1967; Rozaurę (Dyliżans), Panią Nomsen (Meteor) – 1968; Narcyzę Kalmitową (Chłopcy, 1970), Miełanię (Jegor Bułyczow i inni, 1972), Kowalichę (Błękitne jelenie, 1975). Wystąpiła w niewielkich rolach w kilku spektaklach Teatru Telewizji. 

Najlepszy okres jej pracy w teatrze przypadł na lata 40. i 50., w Bydgoszczy i Poznaniu. W Bydgoszczy od razu zdobyła publiczność urodą (była niewysoką, szczupłą blondynką o błękitnych oczach) i temperamentem, zyskała też przychylność recenzentów. Pisano na przykład, że jako Bronia (1945) „ujęła widownię wielką swobodą artyzmu” (A. Dzienisiuk), w Gałganku (1946)

tchnęła w swą kreację wiele szczerego temperamentu, podkreślonego wyrazistą mimiką i gestem,

a jako Dot (1948) „miała wiele kobiecego czaru, wdzięku, ekspresji i naturalności” (A. Nieławicka). W Poznaniu doskonale grała Panią de Grassins (1954), „pełną prowincjonalnej zalotności” (Stanisława Fleszarowa), a w roli Pani Rousselin (1953)

była bardzo ludzka, bardzo prosta, a jednak oszczędnym gestem, skromnymi na pozór środkami artystycznymi osiągnęła duży rezultat 

(„Kurier Codzienny”),

dała przykład, jak można taki szkic aktorskimi środkami rozbudować i dopełnić 

(Janina Morawska).

W Krakowie grała najczęściej role drugoplanowe bądź epizodyczne, bywała jednak zauważana przez recenzentów, na przykład jako Michasiowa „pokazała bardzo celną, oszczędną i przekonywającą robotę aktorską” (Henryk Vogler), a w epizodycznej roli Pani Nomsen wyróżniła się na tle całej obsady (Jan Pieszczachowicz).

W latach 70. grała niewielkie, charakterystyczne role w filmach: Awans, Wśród nocnej ciszy, Amator oraz serialu telewizyjnym Janosik.

Bibliografia

Almanach 1986/87; Bydg. leksykon teatr. (A. Dzienisiuk, A. Nielawicka); Danowicz: Ujarzmianie Melpomeny; Dąbrowski: Na deskach t. 3; Fredro na scenie (il.; tu błędnie jako Anna); Kaszyński: Teatr łódz.; 75 lat T. Pol. w Poznaniu s. 444; T. Małopolski 1933–38, T. Pol. w Poznaniu 1875–1975 s. 36, 39 (il.); T. w Bielsku-Białej 1945–80; Vogler: Przygody s. 386; Acta Universitatis Lodziensis 1987 z. 8 (E. Nawrocka); Echo Krak. 1968 nr 265 (J. Pieszczachowicz), 1986 nr 130; Gaz. Pozn. 1954 nr 71 (S. Fleszarowa); Głos Wielk. 1953 nr 86 (J. Morawska); Kur. Codz. 1953 nr 84; Pam. Teatr. 1963 z. 1–4 s. 241, 265, 267; Akta, T. im. Słowackiego Kraków, ZASP (fot.), Wosiek: Teatry objazdowe; Almanach 1944–59; www.filmpolski.pl

Ikonografia

W. Bartoszewicz: Portret, rys., 1951 – Bibl. Raczyńskich Poznań; H. Cieślińska-Brzeska: B. w roli, tusz, patyk, 1963 – własność autorki; Fot. – Bibl. Nar., IS PAN, ITWarszawa, T. im. Słowackiego Kraków.

Źródło: Słownik biograficzny teatru polskiego 1910–2000, t. 1, Instytut Sztuki PAN Warszawa 2017.
Zachowano konwencję bibliograficzną i część skrótów używanych w źródłowej publikacji.

Biogram z Almanachu Sceny Polskiej

Antonina Barczewska, zam. Gawriłow (8 III 1915 Lwów - 1 VII 1986 Kraków), aktorka. W sez. 1936/37 występowała z T. Ziemi Krakowskiej pod dyr. T. Pilarskiego na terenie Małopolski, Śląska, Ziemi Kieleckiej, m.in. w Przemyślu. W 1938 zdała aktorski egzamin ZASPu. W sez. 1938/39 grała w T. Małopolskim (Objazdowy T. Pokucko-Podolski) pod dyr. Zuzanny Łozińskiej z siedzibą w Stanisławowie, uczestnicząc w jego objazdach po woj. tarnopolskim, stanisławowskim i lwowskim, w. 1939-41 w Polskim T. Dramatycznym we Lwowie, od kwietnia 1945 do 1949 w T. Polskim w Bydgoszczy, w sez. 1949/50 w T. Polskim w Bielsku Białej, od sez. 1950/51 w T. Polskim w Poznaniu, gdzie jej rola Pietrzakowej w "Zwycięstwie" Warmińskiego została wyróżniona na Festiwalu Polskich Sztuk Współczesnych, w sez. 1954/55 reżyserowała "Dom Kobiet" Nałkowskiej w T. im. Bogusławskiego w Kaliszu, w l. 1955-58 występowała w T. im. Jaracza w Łodzi, 1958-75 w T. im. Słowackiego w Krakowie. Grała m. in. Panią Rousselin ("Kandydat" Flauberta), Maliczewską ("Panna Maliczewska" Zapolskiej), Marię ("Wieczór Trzech Króli" Shakespeare'a), Stanisławową ("Fircyk w zalotach" Zabłockiego), Julię ("Kłamczucha" Hennequina), Skirynę ("Księżniczka Turandot" Gozziego), Katarzynę ("Dom otwarty" Bałuckiego), Panią Nomsen ("Meteor" Durrenmatta), Narcyzę Kalmitową ("Chłopcy" Grochowiaka).

Źródło: Almanach sceny polskiej 1985/1986. Tom XXVII. Wydawnictwo Naukowe PWN - Warszawa 1993.