Osoby

BOLESŁAWSKI Bolesław, właśc. Aleksander Nowicki (11 XI 1867 Graz - 13 VII 1923 Warszawa), aktor, re­żyser, dyr. teatru. Był mężem -> Józefiny B. Ukończył szkołę realną i Szkołę Sztuk Pięknych w Krakowie. Zaczął występować na prowincji. W maju 1883 został przez J. Rychtera zaangażowany do t. pozn., ale posą­dzony o działalność antyniemiecką musiał opuścić Poznań. W lecie 1883 występował w warsz. t. ogr. Alhambra i Nowy Świat; następnie wyjechał do Piotr­kowa. Od 30 XII 1883 do 7 II 1884 należał do zespołu t. krakowskiego. Z kolei występował w zespole S. Trapszy w Łowiczu, a latem 1884 w warsz. t. ogr. Eldorado (dyr. J. Żołopiński). W sez. 1884/85 i 1885/86 (do stycznia 1886) występował w zespole J. Teksla w Łodzi; pełnił tam także funkcję malarza teatralnego. W 1885 wystę­pował też przez pewien okres w Lublinie w zespole J. Żołopińskiego. W czerwcu i w lipcu 1886 znowu wy­stępował w Łodzi (w zespole J. Grabińskiego), a latem tego roku w warsz. t. ogr. Alhambra i Wodewil. W sez. 1886/87 wraz z zespołem J. Teksla występował w Lub­linie; grał m.in.: 30 XII 1886 Dziadunia ("Dzieciaki"), 1 II 1887 Uriela Akostę ("Uriel Akosta"). W lutym tego roku z zespołem M. Winklera i A. Zawadzkiego występował w Kielcach, a następnie został zaangażo­wany do zespołu J. Szymborskiego w Płocku. W 1888 występował w zespole J. Teksla w Piotrkowie i Rado­miu, w zespole J. Grabińskiego w Częstochowie oraz w zespole L. Dobrzańskiego i J. Reckiego w Lublinie. W 1889 z zespołem J. Teksla wyjechał do Odessy, gdzie występował także w zespole S. Trapszy. W 1890-91 występował w zespole Ł. Kościeleckiego w Petersbur­gu. W 1891 debiutował w WTR grając 21 IX rolę Pułkownika ("Pan Benet") i 12 X został zaangażowany. W le­cie 1892 występował gościnnie w zespole Ł. Kościelec­kiego w Petersburgu. W styczniu 1901 objął funkcję pomocnika reżysera tzw. czwartej sceny w T. Letnim w Warszawie. Od 14 IX tego roku został na własne żą­danie zwolniony z WTR. Zorganizował wtedy własny zespół, z którym w latach następnych wędrował po Królestwie Pol., Wołyniu, Podolu, Ukrainie, Rosji. Występował z nim w 1901 w Żytomierzu, Kijowie, Winnicy, Kamieńcu Podolskim i w Odessie (w listopa­dzie), w 1902 w Moskwie, Rydze, Petersburgu, w 1903 w Radomiu (10-11 VI), Karolinie (12-31 VI), Koń­skich (2-6 VII), Iłży (8 VII), Sandomierzu (2-24 VIII), Opatowie (25-31 VIII), Łodzi i Częstochowie, Peters­burgu (gdzie kierownikiem artyst. był S. Przybyszew­ski), w 1904 m.in. w Łomży (9-18 I). W kwietniu 1904 występował gościnnie w t. w Sosnowcu (dyr. F. Feliń­ski), a w lecie tego roku sam kierował t. łódzkim. Ubiegał się też o dyrekcję t. w Sosnowcu, ale nie otrzy­mał tego stanowiska. W 1905 wraz z żoną zorganizował nowy zespół, który następnie pod jego kier. w sez. 1905/ /06 występował w Kijowie, Białej Cerkwi, Żytomierzu, Berdyczowie, Humaniu, Winnicy, Kamieńcu Podol­skim (luty 1906) i Mohylowie, w 1906 w Łomży, Grod­nie, Wilnie, Poniewieżu (kwiecień), Dźwińsku, Kownie, Lipawie, Rydze, Mińsku Litewskim, Nowogródku i okresowo znowu w Wilnie. W 1907 prowadził zespół na Wołyniu i Ukrainie, w sez. 1907/08 w Żytomierzu; w końcu marca i w kwietniu 1908 kierował t. przy ul. Mokotowskiej w Warszawie (wystawiał tu m.in. "Życie człowieka" L.N. Andrejewa) potem kierował ze­społem objazdowym występującym w Radomiu, Kiel­cach, a w czerwcu i lipcu tego roku w Berdyczowie, Jarmolińcach, Płoskirowie, Winnicy, Kamieńcu Po­dolskim, Kijowie, Charkowie i Petersburgu (wystawiał wtedy w skupiskach pol. "Wesele"). We wrześniu 1908 grał w Łodzi, w sez. 1908/09 (od 1 X sam, od 18 X z J. Kratochwilem) był dyr. w Lublinie (do kwietnia 1909), a od października 1909 występował i reżyserował w Łodzi w T. Polskim (sez. 1909/10). W 1910-13 pra­cował w łódz. T. Popularnym. Był dyr. tego t. (wspólnie z A. Mielewskim) i kierownikiem administracyjnym; grał tu wiele poważnych ról, dużo także reżyserował (m.in. "Uriela Akostę", "Damę kameliową"). W sez. 1913/14 (od września 1913) był dyr. T. Polskiego w Łodzi, skąd po wybuchu I wojny świat. wyjechał. W 1914 jeszcze raz utworzył własny zespół, w 1915 wyjechał z nim do Wil­na i występował tam w t. w Bernardynce przez lato 1915. W 1916 występował początkowo w T. Polskim w Kijowie pod dyr. F. Rychłowskiego, od października tego roku był dyr. t. w Domu Polskim w Petersburgu, a od marca 1917 do początku 1918 ponownie wy­stępował w T. Polskim w Kijowie. Po powrocie do kra­ju, w 1919-21 należał do zespołu T. Polskiego w Po­znaniu, a od 1921 do śmierci występował w T. im. Bo­gusławskiego w Warszawie, gdzie w 1921 zdobył uzna­nie w roli Jana Kazimierza ("Królowa Polskiej Korony"). Autor nekrologu w "Scenie Polskiej" określił B. jako "wybitnego artystę dobrej, starej szkoły, który święcił triumfy w rolach charakterystycznych, bohaterskich i kontuszowych wielkiego repertuaru". A. Grzymała-Siedlecki wspominając go jako "wiecznego wędrowni­ka a tęgiego aktora" przekazał opis jego warunków zewnętrznych: "Twarz niezupełnie fortunna jak na ak­tora, bo o jakichś bladych oczach i niemalże znikomym nosie"; "wysoki, rozrosły", charakteryzowały go "energiczne ruchy, łatwość w odtwarzaniu brutalności, szeroka gra"; zbyt może w grze "pompatyczny", ale "z darem mocnej ekspresji".
Ważniejsze role: Wojewoda ("Mazepa"), Jago ("Otello"), Lear ("Król Lear"), Pankracy ("Nie-boska komedia"), Klau­diusz ("Hamlet"), Franciszek Moor ("Zbójcy"), Jakub ("Dwie sieroty"), Major ("Damy i huzary"), Horn ("Tamten"), Radziwiłł ("Panie Kochanku"), Pustelnik ("Klątwa"), Wernyhora ("Wesele"); ostatnią jego rolą był Król Zygmunt ("Królewski jedynak").
Bibl.: Album teatr. II s. 40 (il.), 92; Got: Teatr Koźmiana; Grzymała-Siedlecki: Świat aktorski; Kaczorowska-Herman: T. Popularny (il.); Koryzna I. s. 155; Olszewski: Z kronik teatr.; Owerłło; Romer-Ochenkowska s. 12, 13, 34; Rulikowski: Teatr warsz.; I. Schiller: Stanisławski; 75 lat T. Pol. w Po­znaniu s. 409, 411; EMTA 1891 nr 417, 419, 422, 1893 nr 528 (il.), 1894 nr 555, 1896 nr 26, 169, 1901 nr 21, 33; Dz. Kij. 1906 nr 5; Dz. pol. (Petersburg) 1916 nr 15; Kur. warsz. 1901 nr 110, 117, 128, 1923 nr 50, 193; Kur. teatr. 1901/2 nr 1; Scena i Sztuka 1908 nr 13 (il.), 14; Scena pol. 1923 z. 7-12; Afisze, IS PAN.
Ikon.: Fot. w rolach - MTWarszawa, SPATiF, Bibl. Nar. (Zakład Grafiki).
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965, PWN Warszawa 1973