Osoby

ZIMAJER Adolfina, z Wodeckich, pseud. Modrzejew­ska (26 VI 1852 Lwów - 9 IV 1939 Skolimów k. War­szawy), śpiewaczka, aktorka, dyr. teatru. Była córką Konstantego Wodeckiego, woźnego sądowego, i Emilii z Koszuckich, żoną -> Gustawa Zimajera, matką -> Heleny Zimajer. Uczęszczała do szkoły sióstr Prezentek w Krakowie, jednocześnie uczyła się gry aktorskiej u E. Derynga i śpiewu u H. Majeranowskiej. Debiu­towała w lutym 1866 w Czerniowcach w roli Adeli ("Biała kamelia"), w zespole G. Zimajera noszącego wówczas pseud. Modrzejewski. Grała odtąd w jego zespole, w 1868 wyszła za niego i używała na scenie jego pseudonimu. W późniejszych latach występowała stale pod właściwym nazwiskiem swego męża; w Ga­licji, jak świadczy S. Dąbrowski, wymawiano je "Cimajer", w Królestwie "Zimajer" i tak też ona sama je wymawiała. W 1868 przyjęta do zespołu A. Trapszy, występowała z nim m.in. w Kaliszu, w 1870 grała w Łodzi, potem znowu u A. Trapszy m.in. w Lublinie, Radomiu i Kielcach, a także w warsz. t. ogr. Tivoli (lato 1871) i Alhambra (lato 1873). 4X11 1874 wystą­piła po raz pierwszy we Lwowie w partii Bulotty ("Sino­brody") i odtąd pracowała tu stale do sierpnia 1880. Na występy gościnne wyjeżdżała w tym okresie do Lublina (1876), Krakowa (wiosną 1878 i wiosną 1880) i warsz. t. ogr. Eldorado (latem 1878 i latem 1880). W 1876 de­biutowała w WTR; 23 VI w roli Pawłowej ("Marcowy kawaler"), a 5 VIII w roli Leona ("Grzeszki babuni"); nie została jednak zaangażowana. Dopiero w 1880 otrzy­mała engagement w WTR i pracowała tu przez dwa lata. W 1882 występowała gościnnie w Poznaniu, potem wyjechała do Paryża, aby się zapoznać z naj­nowszym repertuarem operetkowym. Odtąd aż do I wojny świat. prowadziła niezmiernie ruchliwy tryb życia, w zasadzie bez stałego engagement. Wiele występowała za granicą: w Wiedniu (1883, 1885, 1892), Budapeszcie (1885), Pradze (1888), Nowym Jorku (1888), Odessie (1893); najczęściej jednak na scenach niem.: w 1883 w Berlinie, w 1884 znowu w Berlinie (zaangażowana), w 1885 we Wrocławiu (kwie­cień), w 1886 w Monachium (czerwiec), potem w Zgo­rzelcu, Halle, Szczecinie, Kolonii, w 1887 w Berlinie (marzec), potem we Frankfurcie nad Menem, Flensburgu, Baden-Baden, Hanowerze, Kolonii, Dreźnie i Lipsku, w 1888 w Berlinie (wiosna i jesień), w 1894 jeszcze raz w Berlinie (koniec roku). Wielokrotnie od­wiedzała w tym okresie Warszawę, występując tu prze­ważnie na scenach WTR: wiosną i latem 1887, latem 1889, wiosną 1890, latem 1891, zimą 1891/92, latem 1895, nadto wiosną 1897 i 1898. Występowała również w Krakowie (1886, 1887, 1888, 1889, 1890), Lwowie (1886, 1888, 1889, 1890 - wtedy przez pół roku 1891-93), Poznaniu (1884, 1894, 1895). Równie często pojawiała się w tym okresie i na mniejszych scenach: w Częstochowie, Lublinie, Łomży Łodzi, Piotrkowie, Płocku, Siedlcach, Sosnowcu, Tarnowie, Zakopanem. Latem 1898 zorganizowała w Warszawie przy pomocy W. Rapackiego (syna) i L. Morozowicza własny zespół i występowała z nim m. in. w Kielcach, Częstochowie, Zawierciu, Suwałkach, Rydze, Kownie, Grodnie. Ode­ssie, Charkowie, Jelizawietgradzie; w 1899 w Piotrkowie, od kwietnia tego roku w warsz. t. Odeon, potem w Kielcach, zimą 1899/1900 w Moskwie, Petersburgu, Kamienskoje, Jekatierynosławiu, wiosną 1900 w warsz. t. Bagatela, potem w Krakowie, Radomiu, Lublinie i Łomży. Od 1901 wędrowała sama lub w towarzystwie córki i zięcia (Helena i Wincenty Rapacki, syn), dając gościnne występy, m.in. w warsz. t. ogr. Bagatela i Fan­tazja, w WTR, w Lublinie i Sosnowcu. W 1902 wyje­chała do Rosji. W 1903 występowała w Krakowie, w 1904 w Warszawie, w 1905 w warsz. t. ogr. Renaissance, w 1907 i 1908 w Poznaniu, 1909 w T. Ludowym w Krakowie, potem do 1914 - wyłącznie w warsz. teatrzykach. W 1915 zaangażowała się do krak. T. Ludowego (potem T. Powszechnego). 17 V 1921 obcho­dziła tu jubileusz dwudziestopięciolecia pracy aktor­skiej. W 1923 wycofała się ze sceny. W 1928 zamieszkała w Schronisku Artystów Weteranów Scen Polskich w Skolimowie.
Była blondynką, w młodości szczupłą i drobną. Na pierwszym występie we Lwowie "śpiewała swą partię głosikiem nieledwo dziecięcym, który oburzył surowych recenzentów muzycznych. Także nikła figurka i niezbyt regularne rysy twarzy debiutantki niezupełnie licowały z pojęciem rozpasanej heroiny Offenbacha". Mimo to od razu porwała publiczność oryginalną, nieszablono­wą grą, z którą szły o lepsze: "nieporównany humor i swoboda". Nikomu nieznana, "w ciągu kilku dni stała się jedną z najpopularniejszych artystek" - stwierdził S. Pepłowski. Powodzenie towarzyszyło jej odtąd niezmiennie, przeradzając się w latach osiem­dziesiątych w ogromną popularność. Pisano na jej cześć wiersze, dedykowano jej utwory muz., powstała nawet moda "a la Zimajer". "Jest to artystka ope­retkowa wcale nie dla ogródków, lecz dla sceny. Z ma­łym głosem, intonacją wypieszczoną, dokonywa tego, czego nie dokona niejedna śpiewaczka głosem zasob­nym i dźwięczniejszym" - pisał w 1888 K. Estreicher. W istocie sukcesy w największej mierze zawdzięczała swej grze, pełnej żywiołowego temperamentu. (Do późnego wieku zachowała wielką sprawność fizyczną, świetnie tańczyła.) Niejednokrotnie zarzucano jej zbyt swawolne aktorstwo. Estreicher jednak i w tym punkcie brał ją w obronę. "Idąc o linię dalej - przyznawał - można obrazić zmysł estetyczny". Z. ma wszakże "dar zatrzymania się w granicy". Grała ogółem ok. 250 ról gł. w operetkach, ale także w komediach, nie­kiedy w operach. Do najsłynniejszych należały: Berta ("Bęben"), Klara Angot, potem Pani Angot ("Córka pani Angot"), Bettina ("Dziecko szczęścia"), Dziewanna ("Dzwo­ny kornewilskie"), Dioniza ("Nitouche"), Rigolleta ("Ta­jemnice Paryża"), Melania ("Pensjonarki"), Golesco ("Zem­sta nietoperza"), Celestyna ("Trzpiot"), Justysia ("Mąż i żo­na"), Olimpia ("Ojciec debiutantki"), Kamila ("Posażna jedynaczka"), Klara ("Zemsta"), Kamila ("Żołnierz królo­wej Madagaskaru"), Kasia ("Mąż od biedy").
Bibl.: S. Dąbrowski: Adolfina Zimajer, Warszawa 1960 (17 il.) ; Estreicher: Drużyny s. 4; Filler: Operetka (il.); Filler: Melpo­mena (il); Koryzna I s. 160, II s. 29; Koźmian: Teatr (il.); Ol­szewski: Z kronik teatr.; Pepłowski: Teatr we Lwowie I, II; Czas 1878 nr 112, 1888 nr 178 (K. Estreicher); EMTA 1893 nr 499 (il.), 532, 1900 nr 42; Kur. codz. 1876 nr 146, 147; Kur. warsz. 1871 nr 150; Scena i Sztuka 1907 nr 2; Scena pol. 1923 z. 1-3; Afisze, Bibl. Jagiell., IS PAN.
Ikon.: F. Tegazzo: Portret, lit. Mucha 1876 nr 32; Fot. pryw. i w rolach - Bibl. Nar. (Zakład Grafiki), Bibl. Ossol., MHKraków, 1S PAN, Muzeum im. Mickiewicza, War­szawa, MTWarszawa, SPATiF, zb. S. Dąbrowskiego. Nagrania: Scenka komiczna - MTWarszawa.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965, PWN Warszawa 1973