Józef Mikulski
MIKULSKI Józef (1 VII 1849 Warszawa - 6 IX 1928 Warszawa), aktor, reżyser, dyr. teatru. Był mężem -> Emilii M. Uczeń j. Chęcińskiego i J. Królikowskiego. Absolwent Konserwatorium warszawskiego. W 1867 debiutował w zespole L. Ortyńskiego w Kaliszu, a 29 VII 1868 w WTR na scenie T. Rozmaitości w roli Rafaela ("Kobiety z kamienia") i 21 VIII Henryka ("Chatka w lesie"). Nie został jednak zaangażowany. Wyjechał na prowincję i w 1868 występował w zespole A. Raszewskiego w Piotrkowie (styczeń-luty), w sez. 1868/69 w zespole P. Ratajewicza w Lublinie, pełnił tam także funkcje reżysera, w 1870/71 we Lwowie, potem w zespole J. Iwańskiego (także jako reżyser), w sez. 1872/73 w zespole A. Trapszy w Lublinie, w lecie 1873 z zespołem t. pozn. w Łodzi, w sez. 1873/74 był reżyserem w t. poznańskim. W maju i czerwcu 1875 występował gościnnie w WTR na scenie T. Letniego, potem w zespole J. Łuby w Łodzi (lipiec) i Kaliszu (od 9 X). 18 XI tego roku przejął dyr. zespołu i przekazał ją 15 I 1876 A. Lubiczowi. W lecie 1876 występował z zespołem t. pozn. w warsz. t. ogr. Tivoli, w sez. 1876/77 w zespole M. Kopystyńskiego w Lublinie i w warsz. t. ogr. Alhambra. Potem na kilka lat ustąpił ze sceny. W marcu 1883 występował w zespole J. Puchniewskiego w Kielcach. 10 X 1892 debiutował w WTR w roli Zbigniewa ("Mazepa") i tym razem został zaangażowany. W 1917 obchodził jubileusz pięćdziesięciolecia pracy aktorskiej, a 8 X 1921 jubileusz pięćdziesięciopięciolecia. W 1920-24 występował także na scenie t. Reduta w Warszawie. Role: Ferdynand ("Intryga i miłość"), Gustaw ("Śluby panieńskie"), Franciszek Moor ("Zbójcy"), Romeo ("Romeo i Julia"), Edmund ("Król Lear"), Chmara ("Mazepa"), Małachowski ("Pani Walewska"). M. był również aktywnym działaczem społecznym; od 1907 pełnił funkcję wiceprezesa Stow. Artystek, Artystów i Pracowników WTR. Był inicjatorem i wieloletnim członkiem komitetu budowy Schroniska dla aktorów w Skolimowie. Napisał kilka rozpraw z dziedziny teorii sztuki aktorskiej: "Sztuka aktorska" (Warszawa, 1898), "Sztuka głośnego mówienia, wymowy i deklamacji" (Warszawa, 1916). Przetłumaczył także pracę B.C. Coquelina "Sztuka aktorska" (Warszawa, 1913).
Bibl.: Czempiński: Teatry w Warszawie s. 221 (il.); Dąbrowski: Teatr w Lublinie; Kaszyński: Dzieje sceny kaliskiej; Owerłło; Pepłowski: Teatr we Lwowie I; Simon: Spis przedstawień Reduty; Gaz. kieł. 1883 nr 19; EMTA 1892 nr 472, 1893 nr 528 (il.), 1894 nr 537; Ekran i Scena 1923 nr 1-2, 1928 nr 19; Kaliszanin 1875 nr 74, 1876 nr 8; Krak. Prz. teatr. 1923 nr 1-2 (il.); Kur. warsz. 1928 nr 249; Scena pol. 1922 nr 11/12; Chomiński; Jasiński; Straus: Repertuar 1914-15, 1915-16.
Ikon.: Fot. pryw. - Bibl. Nar. (Zakład Grafiki).
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965, PWN Warszawa 1973
