Stanisław Modzelewski
MODZELEWSKI Stanisław Jan (24 VIII 1855 Suwałki - 17 V 1914 Kraków), aktor. Był synem Ludwika M., urzędnika w Suwałkach, i Emilii z Nerlewskich, mężem -> Józefy M., ojcem aktorki Marii Modzelewskiej. Występować zaczął w zespole swego stryja H. Modzelewskiego, u którego debiutował w 1873 w Siedlcach w roli Placyda ("Piosnka wujaszka"). W 1876-78 występował w warsz. t. ogr.: Antokol u P. Ratajewicza (1876), Arkadia u A. Trapszy (1877), Alkazar u W. Dębskiego (1878). W 1882 i w początku 1883 należał do zespołu objazdowego K. Kremskiego, m.in. w Kibartach; w marcu i kwietniu 1883 występował w Łomży i Pułtusku w zespole F. Idziakowskiego, od września 1883 do jesieni 1884 w zespole J. Otrembowej, m.in. w warsz. t. ogr. Belle Vue, w Łowiczu, Płocku i Włocławku; jesienią 1884 grał w Łowiczu najpierw w zespole K. Królikowskiego (październik), potem w zespole B. Walentowskiej (listopad). W następnych latach występował: w Lublinie (1884-85), pod dyr. M. Kisielnickiego w Piotrkowie (1886), w zespole J. Puchniewskiego w Lublinie (1886) i Łowiczu (1887), w warsz. t. ogr. Belle Vue (1887, 1888, 1889, 1890), w zespole Ł. Kościeleckiego w Petersburgu (1890), w warsz. t. ogr. Promenada i Wodewil (1891). Od 1891 do 1895 należał do zespołu t. poznańskiego. W lecie 1895 występował w Piotrkowie u L. Czystogórskiego, w sez. 1895/96 w t. łódź. pod dyr. M. Wołowskiego, w lecie 1896 w warsz. t. ogr. Belle Vue, następnie w Stanisławowie w zespole J. Reckiego i Librowicza, w 1897 w Częstochowie i Sosnowcu u Cz. Janowskiego, a latem 1897 w warsz. t. ogr. Eldorado pod dyr. L. Dobrzańskiego; tu pierwszy raz z dużym powodzeniem zagrał Marszelika ("Małka Szwarcenkopf"). W 1897-99 grał w t. lwowskim. Następnie w 1900-01 jeździł po różnych miejscowościach Galicji i recytował monologi. Sez. 1901/02 spędził pod dyr. H. Morozowicza w Lublinie, gdzie 20 IV 1902 obchodził trzydziestolecie pracy scen. grając role Placyda ("Piosnka wujaszka") i Motela Śmietnika ("Dawid Rebin"). W lecie 1902 występował w warsz. t. ogr. Wodewil, od listopada 1902 do lata 1904 w t. w Sosnowcu pod dyr. F. Felińskiego, w 1904-06 w przedstawieniach w sali Colosseum we Lwowie, od maja 1906 do lipca 1907 w krak. T. Ludowym, w początku 1908 znowu w lwow. Colosseum, w maju 1908 w Kaliszu, od sierpnia 1908 do grudnia 1909 w T. Ludowym w Krakowie, w 1910 w t. Cassino de Paris we Lwowie, w 1911 w T. Nowości w Krakowie, w 1913 w zespole G. Monasterskiego w Przemyślu. Grał przede wszystkim role komediowe, farsowe, niekiedy śpiewane; ważniejsze: Gen. Morin ("Ulicznik paryski"), Gapcio ("Podróż po Warszawie"), Bąbała ("Werbel domowy"), Pysznicki ("Mieszczanie i kmiotki"), Ekonom ("Smocza jama"), Ottokar ("Baron cygański"). Najlepiej grał role Żydów (karczmarzy, arendarzy, lichwiarzy), m.in. Szmula ("Jojne Firułkes"), Pachciarza ("Dzierżawca z Olesiowa"), a przede wszystkim przez wiele lat - Marszelika ("Małka Szwarcenkopf"); była to najgłośniejsza jego rola; zdobył w niej powodzenie i uznanie; do aktu III dopisywał sobie teksty, które wygłaszał po żydowsku i w związku z tym procesował się nawet w 1897 z G. Zapolską żądając za nie honorarium.
Bibl.: Bar: Dzieje t. krak. s. 160, 162, 165; Czachowska: Zapolska; Filler: Melpomena; Koryzna II s. 17, 18; Olszewski: Z kronik teatr, (il.); Echo lit.-artyst. 1914 nr 11; EMTA 1902 nr 17; Kur. teatr. 1902 nr 17 (il.); Afisze, IS PAN; Akt urodzenia 1856/19, parafia Św. Aleksandra Suwałki; Krzesiński: Raptularz.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965, PWN Warszawa 1973
