Lucjan Wiśniewski
WIŚNIEWSKI Lucjan, Ludwik, właśc. L. Kozłowski (20 IV lub 23 IV, lub 7 V 1873 Korabiszcze na Wołyniu - 17 IX 1939 Warszawa), aktor, reżyser, dyr. teatru. Był synem Józefa i Kamili Kozłowskich, mężem - Marii Fertner. Debiutował w 1891, prawdopodobnie w zespole S. Sarnowskiego, później występował w objazdowych zespołach prowincjonalnych (m.in. pod dyr. J. Cybulskiego, J. Puchniewskiego, T. Smotryckiego, L. Dobrzańskiego, B. Mareckiego), w 1898 grał w Częstochowie; wiadomości z okresu do 1899 nie są pewne, mogą częściowo dotyczyć -> Czesława W., lub - aktora W. W 1899-1904 należał do zespołu t. w Sosnowcu (dyr. F. Feliński), a latem 1901 był z tym t. na występach w warsz. t. ogr. Fantazja. W Sosnowcu cieszył się opinią dobrego aktora, grał tu m.in. Mazepę ("Mazepa"), Kostryna ("Balladyna"), Antoniego ("Żydzi"). Ok. 1904 (zapewne również w Sosnowcu) ożenił się z aktorką Marią Fertner. W maju 1904 występował w zespole B. Mareckiego w Dąbrowie Górniczej, w lecie 1905 w zespole działowym w Łodzi, później prawdopodobnie w zespole Cz. Janowskiego, a także przez pewien okres w warsz. T. Letnim. 28 XII 1913 otworzył w Warszawie t. Bi-Ba-Bo; prowadził go do maja 1914, oraz przez dwa miesiące w lecie tego roku już na Dynasach. W czasie I wojny świat. przebywał w Warszawie i działał na wielu scenach. W sierpniu i wrześniu 1914 występował w T. Zjednoczonych i Elizeum (był też w składzie komitetu kierującego tymi teatrami). Następnie zorganizował na zasadzie "działówki" T. Udziałowy i był jego kierownikiem i reżyserem od 25 X 1914 do 17 IV 1915; 25 IV 1915 t. ten zmienił nazwę na Współczesny, a W. nadal pozostał w jego zespole. Jesienią 1915 grał w zespole Tow. Dramatycznego (dyr. L. Brodziński), w sez. 1915/16 (do marca 1916) był kierownikiem Zrzeszenia i głównym reżyserem T. Współczesnego, od kwietnia 1916 występował w T. Nowoczesnym, a od 15 VII tego roku był dyr. i reżyserem tego teatru. 8 VI 1916 obchodził w Warszawie (na zorganizowanym z tej okazji koncercie) dwudziestopięciolecie pracy scenicznej. W sez. 1916/17 nadal grał i reżyserował w T. Nowoczesnym, a od 22 XII 1917 (przez dwa tygodnie) kierował wraz z L. Jaroszyńskim t. Sfinks. W 1918-22 występował w dalszym ciągu w Warszawie: w lecie 1918 w t. Bagatela, w sez. 1918/19 w T. Polskim, w 1920 w t. Sfinks, w 1921 w t. Nietoperz, w sez. 1921/22 (od grudnia 1921) w T. Praskim. W sez. 1922/23 grał w T. Miejskim w Łodzi. W sez. 1923/24 z J. Pilarskim prowadził t. działowy w woj. łódz. i w Łodzi. W sez. 1924/25 grał i reżyserował w T. Miejskim w Toruniu; na scenie tej obchodził 14 III 1925 jubileusz trzydziestopięciolecia pracy artyst. w roli Burmistrza ("Ptak"). Z kolei występował w Warszawie w T. Praskim (sez. 1925/26) i T. Odrodzonym (sez. 1926/27), w Katowicach w T. Polskim (sez. 1927/28) i znowu w Warszawie w T. Polskim (1929). Później wycofał się ze sceny i do końca życia przebywał w Schronisku Artystów Weteranów Scen Polskich w Skolimowie.
W pierwszych latach pracy scen. grał role amantów, później charakterystyczne. Role: Staszek ("Protest strukczaszego"), Baron ("Na dnie"), Strzyga-Strzycki ("Porwanie Sabinek"), Makar ("Sybir"), Szwindelman ("Chleb ludzi bodzie"). Występował też w pol. filmach: "Potop" (1912), "Halka" (1913), "Za rządów carskich" (1918), "Wampiry Warszawy" (1925), "Uśmiech losu" (1927).
Bibl.: Czempiński: Teatry w Warszawie s. 174, 176, 242 (il.); Jewsiewicki: Materiały; Olszewski: Z kronik teatr.; Sempoliński: Wielcy artyści; Teatr Miejski w Łodzi 1922-1927 [Łódź 1927; tu il.]; Straus: Repertuar 1914-15, 1915-16.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965, PWN Warszawa 1973
