Eugeniusz Magnuszewski
MAGNUSZEWSKI Eugeniusz (1891 Warszawa - początek 1944), aktor, reżyser. Był pierwszym mężem -> Janiny Morskiej z Czyżewskich. Od 1909 uczęszczał do Szkoły Aplikacyjnej w Warszawie. Po jej ukończeniu, w 1910 debiutował w Warszawie na scenach T. Rozmaitości i Letniego, a wkrótce zaangażował się do T. Popularnego w Łodzi (1910-12). W tym okresie zapewne poślubił J. Morską. W lecie 1912 grał w warsz. t. Bagatela, po czym wrócił do Łodzi i w sez. 1912/13 grał w T. Polskim, latem 1913 w Ciechocinku, w sez. 1913/14, wg własnej relacji, w T. Polskim w Warszawie, jesienią 1914 w warsz. T. dla Wszystkich; nast. występował w Rosji: w T. Polskim w Petersburgu (zima 1914), T. Polskim w Odessie (lato 1915). Po powrocie do Warszawy był aktorem T. Ludowego przy ul. Karowej (1915-16). W sez. 1916/17 grał w T. Polskim w Łodzi, 1917 w zespole S. Lubicz-Sarnowskiej, m.in. w Płocku i Kielcach. W 1918-21 należał do zespołu T. Powszechnego w Krakowie i występował z nim gościnnie w Cieszynie (grudzień 1918, listopad 1919, luty 1921). Grał wówczas m.in. Adolfa ("Dom otwarty"), Lola Gapiszewskiego ("Piękna żonka"), Albina ("Śluby panieńskie"), Wacka ("Wicek i Wacek"), Jakuba ("Alzacja"). W sez. 1921/22 występował pocz. w T. im. Słowackiego w Krakowie, lecz już w końcu 1921 przeszedł do zespołu T. Miejskiego w Sosnowcu, gdzie odniósł sukces jako reżyser i wykonawca głównej roli w sztuce "Obowiązek, czyli Szpieg Francji". W sez. 1922/23 zaangażował się do T. Komedia w Warszawie i z zespołem tego teatru grał gościnnie m.in. w Sosnowcu, Częstochowie, Włocławku, Inowrocławiu, Płocku (marzec 1923), Zamościu, Zwierzyńcu, Radomiu, Kaliszu i Płocku (kwiecień 1923), zaś w czerwcu i lipcu 1923 uczestniczył w objeździe zespołu K. Adwentowicza m.in. w Ciechocinku i Włocławku. W 1923-25 grał w T. Miejskim i Letnim w Łodzi, w sez. 1925/26 ponownie w T. im. Słowackiego w Krakowie, 1926/27 w T. Zjednoczonych w Warszawie. O dalszej jego działalności brak informacji, wiadomo tylko, że w 1933-35 występował w T. Polskim, a w sez. 1938/39 - T. Narodowym w Warszawie. Według relacji J. Morskiej zginął w czasie wojny, rozstrzelany razem z ich synem przez Niemców. Niektóre jego role: Rozenkranc ("Hamlet"), Żegota ("Dziady"), Kasper ("Wesele"), Perlik ("Kościuszko pod Racławicami"), Faryzeusz ("Judasz z Kariothu"), Fegier ("Dom osaczony"), Weigert ("Prokurator Hallers"), Reżyser ("Kiki"). Według A. Sikorskiego w pocz. okresie grał "role wszelkiego pokroju amantów, przede wszystkim liryczno-dramatycznych", później - wszelkie charakterystyczne. Zarzucano mu "nerwowość gry, brak skoncentrowania, nadużywanie gestykulacji" ("Wiadomości Ciechocińskie"), zaś H. Małkowska określiła go jako "totumfackiego epizodziarza, zajmującego się organizacją przedstawień, afiszami, wynajęciem sali, hoteli".
Bibl.: Kaczorowska-Herman: T. Popularny; Kaszyński: Teatralia; Konarska-Pabiniak: Repertuar; Lorentowicz: T. Polski; Małkowska: Wspomnienia; Mrozek s. 249, 251, 290; Olszewski: Śląska kronika; Sikorski: Szkoła Aplikacyjna s. 49, 80; T. Miejski w Łodzi; Urbankiewicz: Sezon w Łodzi; Żywot: Dwadzieścia sezonów; Dz. Petr. 1914 nr 1313; Gaz. Kieł. 1917 nr 189; Kur. Warsz. 1923 nr 170; Pam. Teatr. 1965 z. 2 s. 180; Scena Pol. 1922 z. 11-12; Wiad. Ciechocińskie 1923 nr 10; Afisze i programy, IS PAN, MTWarszawa; Akta J. Morskiej, ZASP; Gawlik: T. Letni w Łodzi; Solarska: T. Ludowy; Straus: Repertuar 1914-15, 1915-1916; Turowski: Teatr w Łodzi; Wosiek: Teatry objazdowe.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1900-1980 t.II, PWN Warszawa 1994
