Osoby

ZIELIŃSKI Józef Adam (14 II 1877 Tuchów lub 9 II 1877 - 20 IX 1930 Szczawnica), aktor, reżyser, dyr. teatru. Był synem Adama Z. i Eleonory z Cyconiów. W maju 1897 występował w Samborze, w 1898 w ze­spole A. Mullera, w maju 1899 u Wandy Freilich w Piotrkowie, w 1899-1901 w zespole E. Majdrowicza w Kaliszu, 1901-03 u J. Myszkowskiego, w sez. 1903/04 w zespole F. Felińskiego w Sosnowcu. Cieszył się tu szczególnym powodzeniem w rolach Wurma ("Intryga i miłość"), Pustelnika ("Balladyna") i Mefista ("Faust"). Do przedstawienia "Fausta" przygotował także dekoracje. Od 1905 występował i reżyserował stale w Kaliszu, tam także w grudniu 1907 sam prowadził teatr. Następnie do 1911 występował w warsz. T. Małym, w sez. 1911/12 występował i reżyserował w Poznaniu (m.in. "Nerwową awanturę"), od stycznia 1913 do 1915 w T. Polskim w Warszawie, od września 1915 brał udział w pol. przedstawieniach pod dyr. B. Skąpskiego w Moskwie. W 1916 występował w moskiewskim T. Polskim A. Szyfmana, w 1917 znowu w zespole B. Skąpskiego, od 1918 do końca sez. 1922/23 w T. Polskim i T. Małym w Warszawie, w sez. 1923/24 w T. Rozmaitości, od sez. 1924/25 do końca życia w T. Narodowym. Był dobrym aktorem charakterystycznym, najlepszym w komediach. Najciekawsze jego role: Maciej ("Wąsy i peruka"), Lardier ("Pan Brotonneau"), Sebastian ("Don Juan" T. Rittnera), Łazański ("Polityka"), Prof. Radostowiec ("Uciekła mi przepióreczka"), Nauczyciel filozofii ("Mieszczanin szlachcicem"), Dyndalski ("Zemsta"). Ostat­nią jego rolą był Doktor ("Magia"). 26 XI 1913 ożenił się z Wandą z Harasimowiczów. Zmarł na gruźlicę.
Bibl.: Estreicher: Drużyny s. 9; Kaszyński: Dzieje sceny ka­liskiej; Lorentowicz: T. Polski; Olszewski: Z kronik teatr.; 75 lat T. Pol. w Poznaniu s. 390, 391; Krak. Prz. teatr. 1921 nr 15 (il.); Kur. warsz. 1930 nr 258; Scena i Sztuka 1907 nr 2; Scena pol. 1930 z. 19; Tyg. ilustr. 1930 nr 42 (il.); Afisze, Ar­chiwum Historyczne, Leningrad; Akt zgonu 3/1930 w parafii w Szczawnicy (Księga zgonów przeznaczona dla Szczawnicy Wyżnej).
Ikon.: E. Głowacki: Z. jako Łazański (Polityka), karyk., rys. repr. Tyg. ilustr. 1919 nr 45/46; K. Dąbrowska: Z. jako Prof. Radostowiec (Uciekła mi przepióreczka), rys. 1925 - MTWarszawa; K. Lasocki: Z. jako Prof. Radostowiec (Uciekła mi przepióreczka), autolit.. 1925 (Teka autolitografii z komedii S. Żeromskiego Uciekła mi przepióreczka) - MNWarszawa, MTWarszawa; Fot. pryw. i w rolach - Bibl. Nar. (Zakład Grafiki), MTWarszawa.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965, PWN Warszawa 1973