Amelia Wołkońska-Mergel
WOŁKOŃSKA Amelia Pelagia, także Anna, właśc. Wółkiewicz, zamężna Mergel, także Mergel-Wołkońska (18 XII 1907 Pittsburg - 29 III 1968 Radzanów), tancerka, aktorka. Nie znajduje potwierdzenia podawany niekiedy (m.in. w akcie zgonu) rok urodzenia 1912, a także forma nazwiska Walkiewicz. Również rok urodzenia 1907 wydaje się wątpliwy. Była córką Franciszka Wółkiewicza i Bronisławy z domu Mulcau, żoną -> Tadeusza Mergla (ślub 28 IV 1932). Ukończyła gimn. Giżyńskiej w Mławie. Wstąpiła do zespołu baletowego E. Koszutskiego, przygotowywała się równocześnie do zawodu aktorskiego. Od pocz. występów na scenie używała pseud. Wołkońska, potem także podwójnego nazwiska Mergel-Wołkońska. Już wiosną 1918 uczestniczyła w objeździe zespołu pod kier. M. Brokowskiego i M. Szpakiewicza po Kresach Wschodnich (m.in. Żytomierz, Humań, Biała Cerkiew, Winnica, Kamieniec Podolski i Wołkowysk). Potem tańczyła w programach warsz. teatrzyków rewiowych, m.in. Perskie Oko (sez. 1925/26), Nietoperz (sez. 1926/27). W 1934 zdała aktorski egzamin ZASP-u i do 1939 występowała gł. poza Warszawą, m.in. w Lublinie, gdzie, wg własnej relacji, grała Skierkę ("Balladyna"), Amelię ("Mazepa"), Klarę ("Śluby panieńskie"), Hesię ("Moralność pani Dulskiej"), w sez. 1938/39 występowała w Warszawie w t. Dobry Wieczór, Wielka Rewia, T. 815. W czasie okupacji niem. pracowała jako kelnerka. Po wojnie przewlekła choroba stawów uniemożliwiła jej występy, dopiero w 1949 podjęła współpracę z T. Syrena w Warszawie (grała np. Sublokatorkę w "Wodewilu warszawskim"), 1951-52 z ARTOS-em, w sez. 1953/54 z T. Ziemi Opolskiej w Opolu. Potem brała udział w imprezach objazdowych. Przed wojną występowała w filmach, np. "Złodziej i dziewczynka" (1923), "Bolek i Lolek" (1936).
Bibl: Almanach 1967/68; Hist. filmu t. 1; Jewsiewicki: Materiały; Mykita-Glensk; Sempoliński: Wielcy artyści; Akta (tu fot.), ZASP; Wosiek: Teatry objazdowe.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1900-1980 t.II, PWN Warszawa 1994
