Wiesław Gawlikowski
GAWLIKOWSKI Wiesław, właśc. Ludwik Pacholski (ok. 1890 -19 III 1933 Warszawa), aktor. W 1910-12 uczył się w warsz. Szkole Aplikacyjnej i 9 VI 1912 na popisie szkolnym w T. Rozmaitości grał Szambelana ("Ciotunia") i Jacka Sołoduchę ("Miód kasztelański"). W sez. 1912/13 należał do zespołu t. w Lublinie, w 1913-14 występował w t. Miniatury w Warszawie. Podczas I wojny świat. występował w Warszawie na różnych scenach: w T. Artystycznym (14 XII 1914 - 20 IV 1915), w Dolinie Szwajcarskiej (lipiec 1915), w T. Ludowym przy ul. Oboźnej (sierpień 1915), w T. Nowoczesnym (5-17 VIII 1915), w T. Współczesnym (od 14 X do grudnia 1915), w t. Aquarium (od grudnia 1915 do stycznia 1916), w T. Powszechnym (styczeń 1916) i w t. Bi-Ba-Bo (18 III - 2 VIII 1916). Na sez. 1916/17 zaangażowany został do T. Polskiego w Warszawie, później występował w Kielcach, następnie znowu w Warszawie - w 1918 w t. Sfinks, a od 1919 w T. Małym. W sez. 1920/21 występował w T. Polskim w Łodzi, gdzie wyróżnił się w roli Tomasza Diofuriusza ("Chory z urojenia"). Po powrocie do Warszawy występował w 1921-27 na scenie T. Polskiego i Małego oraz krótko w 1925 w t. Szkarłatna Maska. Od sez. 1927/28 do zgonu grał stale w T. Miejskich (gł. na scenie T. Narodowego; także w T. Nowym i T. Letnim). W ciągu dwudziestoletniej działalności scen. zdobył wysoką rangę w rolach charakterystycznych, choć wiele z nich było tylko znakomicie odtwarzanymi epizodami. W. Zawistowski napisał o nim, że był "odtwórcą ludzi, którzy na scenie zajmują mało miejsca"; "jego genre to biedny, szary człowieczek dnia powszedniego, człowiek ulicy, sutereny i poddasza, ubrany ubogo, mówiący szeptem lub głosem monotonnym, bezbarwny, wypłowiały, uśmiechnięty bezradnie, pokorny, cichy, bezimienny". Takie postaci G. potrafił opromieniać dobrocią i trochę smutnym humorem, grać je z niezwykłą wyrazistością i prostotą. Do kreacji zaliczano jego Kaleba w "Świerszczu za kominem" (wg zgodnej opinii krytyki był najlepszym odtwórcą tej roli w Polsce), a także: Ignacego ("Wielki człowiek do małych interesów"), Łykalskiego ("Majster i czeladnik"), Chrisa ("Anna Christie") i Trucharda ("Szalony dzień"). Inne ważniejsze role: Ferdyszczenko ("Idiota"), Hołysz ("Wyzwolenie"), Głodniak ("Sen nocy letniej"), Artemiew ("Żywy trup"), Doktor Muller ("Wielki Don Juan"), Agent ("Adwokat i róże"), Pabiarżyn ("Wiera Mircewa"), Profesor ("Fortepian"), Makrot ("Noc listopadowa"). Wg J. Lorentowicza w rolach charakterystyczno-komicznych "plastyczność figury wydobywał za pomocą środków niezmiernie dyskretnych, takich jednak, że widz otrzymywał sugestię czegoś niesamowitego, nie tylko śmiesznego, ale i dziwacznego". Był także cenionym aktorem filmu pol., występował m.in. w "Iwonce" (1925), "Trędowatej" (1926), "Tajemnicy starego rodu" (1928), "Urodzie życia" (1930).
Bibl.: Fredro na scenie (il.); Jewsiewicki: Materiały; Lipiec: Zelwerowicz i scena łódz.; Lorentowicz: T. Polski (il.); Sempoliński: Wielcy artyści; Sikorski: Szkoła Aplikacyjna s. 54, 57, 58; Kur. warsz. 1925 nr 203, 276, 1930 nr 100, 1933 nr 79, 80; Pam. teatr. 1967 z. 1 s. 11 (Wywiad z G.); Tyg. ilustr. 1933 nr 15 (W. Zawistowski; tu il.); Straus: Repertuar 1914-15, 1915-16.
Ikon.: Fot. w rolach - MTWarszawa, Bibl. Nar. (Zakład Grafiki).
Film.: 1928 - Pan Tadeusz; 1930 - Janko muzykant; 1932 - Rok 1914.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965, PWN Warszawa 1973
