Stanisław Kowalski
KOWALSKI Stanisław (8 IV 1889 Warszawa - 17 I 1973 Katowice), śpiewak. Był synem Michała i Heleny Kowalskich. Głos kształcił w konserwatorium warsz. oraz w Wiedniu. Od 1907 śpiewał w chórze operetki WTR. Od 1919 był chórzystą T. Wielkiego w Warszawie. W 1920 śpiewał gościnnie Jontka ("Halka") w operze pozn., gdzie był jeszcze zapraszany kilkakrotnie: w 1924, 1927, 1928 i 1929 (Ryszard w "Balu maskowym", Eleazar w "Żydówce", Jontek w "Pomście Jontkowej"). W 1923 gościł jako Manrico ("Trubadur") w T. Wielkim na Pohulance w Wilnie oraz w Krakowie, gdzie ponownie śpiewał w 1925 z zespołem artystów opery warszawskiej. W 1924-26 na scenie warsz. śpiewał niewielkie partie operowe, a 2 II 1926 wystąpił tu po raz pierwszy w partii Jontka ("Halka") i otrzymał pochlebne recenzje. Na sez. 1926/27 został zaangażowany do zespołu operowego przy t. toruńskim, gdzie wykonywał najpoważniejsze partie tenorowe, jak Jontek, Eleazar, tyt. w "Lohengrinie". W tej ostatniej wg miejscowej prasy "nie zawiódł", a "głosowo i aktorsko opanował partię tytułową w zupełności" (cyt. za S. Kwaskowskim s. 85). W sez. 1927/28 był solistą opery lwow.; w styczniu 1928 w Warszawie gościnnie śpiewał Manrica ("Trubadur") i Lohengrina, ale przyjęto go dość chłodno, a F. Szopski po spektaklu "Lohengrina" stwierdził, że "głos i aktorstwo jego nie dojrzały do tej roli". W sez. 1928/29 należał do zespołu operowego T. Polskiego w Katowicach, 1929/30 ponownie był zaangażowany w Toruniu (śpiewał gł. repertuar operetkowy); w tym samym sez. występował gościnnie w T. Wielkim w Warszawie (luty). Od wiosny do końca 1930 z zespołem Warsz. Opery Objazdowej T. Wierzbickiego był w wielu miejscowościach Śląska i Wielkopolski, a także w Łodzi, Rzeszowie, Częstochowie, Przemyślu, Bydgoszczy, Kaliszu (w zespole tym występował okresowo również Maksymilian K, a wzmianki prasowe często nie zaznaczały imion). W l. trzydziestych, wg własnej relacji, występował na scenach zagranicznych (Czechosłowacja, Austria, Francja), a także w audycjach PR. Do jego dobrych ról, poza wymienionymi, należał Radames ("Aida") i tyt. ("Tannhauser"). Podczas okupacji niem. i w pierwszych l. powojennych przebywał w Warszawie. Po 1949 wyjechał na Śląsk, był działaczem kulturalnym na Opolszczyźnie.
Bibl.: Almanach 1972/73; Felczyński: Fredreum s. 198; Kaczyński: Dzieje "Halki"; Kaszyński: Teatralia; Kraków muz. 1918-39; Kwaskowski; Pleśniarowicz: Kartki z dziejów; Sobański: Teatr Pol. na Śląsku; Świtała; Kur. Warsz. 1926 nr 34, 1927 nr 140, 1928 nr 4 (F. Szopski), 1930 nr 37; Muzyka 1930 nr 3, 4; Słowo 1923 nr 48, 49; Tyg. Powsz. 1973 nr 13; Akta, ZASP; Prosnak: T. Wielki; Wosiek: Teatry objazdowe.
Ikon.: W. Strubiński: K. jako Jontek ("Halka"), akw., 1924 - MTWarszawa; Fot. - Arch. Dok. Mech., IS PAN, MTWarszawa, ZASP.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1900-1980 t.II, PWN Warszawa 1994
