Osoby

PAWŁOWSKA Romana, Roma 1° v. Jezierska, 2° v. Piestrzyńska (6 VIII 1909 Wierzbówka k. Zwinogródka na Kijowszczyźnie - 28 IX 1976 Londyn), aktorka. Była córką Bohdana P., pracownika administracji majątków Branickich, i Ludwiki z Bąkowskich, siostrą aktorów Wacława Pawłowskiego (zob. t. 1) i -> Kazimierza Pawłowskiego, żoną lotnika, Norberta Jezierskiego, a po II wojnie Ryszarda Piestrzyńskiego, naczelnego red. "Orła Białego". Po I wojnie świat. rodzina znalazła się w Zamościu, gdzie matka była nauczycielką francuskiego. W 1927 ukończyła tam Gimn. im. Kono pnickiej, a w 1931 Oddział Dram. przy Konserwatorium Muz. w Warszawie. W sez. 1931/32 występowała w T. Miejskim w Toruniu; zagrała tam ponad dwadzieścia ról takich, jak: Viola ("Wieczór Trzech Króli", debiut 10 X 1931), Sonia ("Carewicz") tyt. w "Pannie Maliczewskiej", Hania ("Głupi jakub"), Czang Hai Tang ("Kredowe koło"), Monika ("Sprawa Moniki"). W czerwcu 1932 grała gościnnie Żermenę ("Pan Lamberthier") w T. Miejskim w Bydgoszczy zachwycając publiczność "pełną finezji i wdzięku grą" (cyt. za J. Formanowicz). Ostatnią rolą w Toruniu była Jadwiga ("Wynalazca"), autorem sztuki był jej pierwszy mąż. W sez. 1932/33 była wymieniana w zespole warsz. T. Artystów; w marcu 1933 występowała w T. im. Słowackiego w Krakowie jako Manuela ("Dziewczęta w mundurkach"); używała wtedy nazwiska Jezierska, tak jak i w sez. nast. 1933/34, kiedy była aktorką T. Narodowego i Nowego w Warszawie (m.in. Rozalka w "Nie igra się z miłością"). W sez. 1934/35 (do 13 I 1935) - już znowu jako P. - należała do zespołu T. Nowego w Kaliszu; w kwietniu i maju 1935 grała gościnnie w T. Polskim w Poznaniu, m.in. Infantkę ("Cyd"). W sez. 1935/36-1938/39 występowała w T.im. Słowackiego w Krakowie. Na sez. 1939/40 była zaangażowana do warsz. T. Narodowego, ale powrót jej na tę scenę uniemożliwiła wojna. W 1940 występowała w jawnym T. Komedia w Warszawie; od 1941 pracowała jako kelnerka w kawiarni "U Aktorek". Aresztowana w 1942, była więziona na Pawiaku, od marca 1943 w obozie na Majdanku, potem w Buchenwaldzie i jako robotnica w fabryce amunicji w Hasag k. Lipska. Po wyzwoleniu należała w 1945 do zespołu T. Ludowego im. Bogusławskiego w Lingen; do Polski już nie wróciła. Od pocz. 1946 do lipca 1947 występowała w T. Kukiełek przy 1 Dywizji Pancernej gen. S. Macza nast. mieszkała w Brukseli. Tu wyszła ponownie za mąż (pierwszy jej mąż poległ podczas lotu bojowego nad Niemcami). W 1949 zamieszkała w Londynie. Współpracowała z pol. t. Emigracyjnymi, np. z T. Polskim ZASP oraz z T. Sztuk Czytanych i Warsztatem Teatralnym; w maju 1955 występowała we Francji i Niemczech z zespołem organi­zowanym przez W. Mireckiego. Niepozorna i właściwie nieładna, miała szczególny urok, wdzięk i temperament scen.; siłą jej aktorstwa były sugestywność i finezja, potrafiła być tak szcze­ra i naturalna na scenie, przy jednoczesnym poczu­ciu stylu, że nie zauważało się użytych przez nią technicznych środków wyrazu aktorskiego. Poza wymienionymi, do najlepszych ról P. należały w Krakowie: Zosia ("Wychowanka"), Gabriela ("Rozbitki"), Hrabina ("Wesele Figara"), Solange ("Lato w Nohant"), Maria ("W małym domku"), Balbina ("Serce Balbiny"), Alina ("Balladyna"), Celimena ("Mizantrop"), Celiana ("Jak wam się podoba"); w Londynie grała m.in. Hestię ("Wyzwolenie") i generałową Grabowską ("Rejtan").
Bibl.: Almanach 1976/77; D. Brzosko-Mędryk: Niebo bez ptaków, Warszawa 1968; Formanowicz; Fredro na scenie; Kaszyński: Teatralia; Koczanowicz s. 43-44; Kwaskowski s. 124, 127; Kydryński s. 13, 19, 21, 39; Z. Leśnodorski: Wśród ludzi mojego miasta, Kraków 1963; Marczak-Oborski: Teatr 1918-1939; Mirecki: Wozem Tespisa s. 199, 200, 201; PSB t. 25 (B. Berger); Stokowa: Wyspiański; A. Waśkowski: Znajomi z tamtych czasów, Kraków 1956; Wilski: Szkolnictwo; Kur. Warsz. 1939 nr 227; Pam. Teatr. 1963 z. 1-4 s. 175, 177, 178, 1968 z. 3 s. 390; 1977 z. 3 s. 374, 390, 395, 1988 z. 1-2 s. 18, 51, 60, 68, 69, 73, 75; Życie Warsz. 1976 nr 239, 242; Afisze, programy, 1S PAN; Wspomnienia siostry, Iwony Kozłowskiej, mps (sygn. D.401 III), MTWarszawa.
Ikon.: Fot. - Arch. Dok. Mech., IS PAN MTWarszawa.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1900-1980 t.II, PWN Warszawa 1994