Osoby

LIMANOWSKI Mieczysław Bolesław Wincenty (6 stycznia 1876 Lwów – 25 stycznia 1948 Toruń),

reżyser, kierownik literacki.

Był synem Bolesława L., wybitnego działacza socjalistycznego, i Wincentyny z Szarskich. Studiował inżynierię na Politechnice Lwow., a następnie geologię w Lozannie, gdzie uzyskał doktorat. Był wybitnym geologiem, ogłosił wiele prac z tej dziedziny. Równocześnie interesował się t.; już w 1901 publikował w warsz. „Prawdzie” recenzje teatr., m.in. z krak. inscenizacji Dziadów. Podczas pobytu w Paryżu zapoznał się z prądami Wielkiej Reformy. Od ok. 1913 mieszkał w Warszawie. Opracował w tym okresie projekt inscenizacji Krakusa, opublikowany w „Kłosach” w 1914. Był jednym z założycieli krótkotrwałego T. Powszechnego w Warszawie; na inaugurację (8 maja 1915) wystawiono tam Cyda w jego inscenizacji. Jako poddany austr. został w lecie 1915 deportowany w głąb Rosji. W Moskwie zaprzyjaźnił się wówczas z K.S. Stanisławskim i zapoznał się z metodami jego pracy; m.in. uczestniczył podobno w próbach Wsi Stiepanczykowo w Moskiewskim T. Artystycznym. Z grupą młodych aktorów (m.in. H. Kacicka, J. Poremba) pracował w Moskwie nad analizą Dziadów.

26 lutego 1917 wystawił na estradzie swoje misterium Bóg się rodzi. W 1918 wrócił do Warszawy i w sali Szkoły Dramatycznej (z nieco zmienionym zespołem) kontynuował pracę nad inscenizacją Dziadów. Zaproszony na jedną z prób, J. Osterwa zainteresował się możliwością przekształcenia eksperymentów L. w stały t. kameralny. Gdy J. Lorentowicz zaproponował Osterwie współpracę z T. Miejskimi i oddał mu do dyspozycji Sale Redutowe w T. Wielkim, L. decydująco przyczynił się do skonkretyzowania tego pomysłu. „Po namowie przez Mieczysława [L.], sporządziło się plan” – wyznał po latach Osterwa. Tak się narodził t. Reduta, w którym od chwili inauguracji (29 listopada 1919) do 1924 L. pełnił funkcję kierownika zespołu. W sez. 1924/25 był kierownikiem Instytutu Reduty, a po przeniesieniu zespołu do Wilna wchodził w skład kierownictwa do 1927. W tym okresie w różnorodny sposób propagował program Reduty (wygłaszał odczyty, pisał artykuły). W 1921–23 był członkiem Naczelnej Rady Artystycznej ZASP. Ponadto przez cały czas pracował w Instytucie Geologicznym w Warszawie. W 1927 powołany został na stanowisko prof. geografii Uniw. Wil. i na pewien czas zaprzestał ścisłej współpracy z Redutą. Potem znów współpracował z reaktywowanym w Warszawie Instytutem Reduty i brał udział w opracowywaniu wystawianych sztuk, m.in. Pierścienia wielkiej damy (1936). Mieszkał jednak w Wilnie, gdzie opiekował się studenckim Kołem Dram., opracowując z nim m.in. Dziady oraz misterium o Św. Jerzym. Pisał wówczas recenzje teatr. w wil. „Słowie”. Okres II wojny świat. spędził w Wilnie. W 1945 osiedlił się w Toruniu i objął na tamtejszym uniw. katedrę geografii. Działalnością teatr. już się nie zajmował.

Osterwa nazwał go w jednym z listów „tchnieniem redutowości”. Wg L. Schillera „umiał w jakiś dziwny, może trochę śmieszny, jemu tylko znany sposób w aktorach najobojętniejszych rozpalać ogień entuzjazmu”. Charakter jego pracy z aktorem najlepiej opisał S. Jaracz: Obdarzony jakąś dziecinną intuicją, czuły na każdy fałsz teatralny, na stęchłą rutynę, rzucał się, dyskutował, pobudzał fantazję, zapalał, dawał przykłady z geologii – tak, z geologii – nie śmiejcie się panowie, i wierzcie mi, więcej nam to dawało niż fachowe uwagi różnych przysięgłych reżyserów. Większość przedstawień Reduty w okresie warsz. podpisywał jako reżyser wespół z Osterwą, choć wg S. Srebrnego prowadził tylko próby analityczne przy stole. Opublikował wiele artykułów zawierających informacje o jego własnej działalności teatr., m.in. Jak powstała Reduta („Wiadomości Redutowe” 1933 nr 2–4), Stanisławski („Scena Polska” 1938 z. 2/3).

Bibliografia

Jaracz: O teatrze; B. Limanowski: Pamiętniki t. II, III, Warszawa 1958, 1961; Listy Osterwy; Małkowska: Wspomnienia (il.); Mieczysław Limanowski, Toruń 1950 (praca zbiorowa, m.in. artykuły K. Górskiego, S. Srebrnego; tu il.); O zespole Reduty 1919–1939, Warszawa 1970; Orlicz (il.); PSB XVII (Z.J. Wójcik); Schiller: Teatr ogromny; I. Schiller: Stanisławski; Szczublewski: Reduta (il.); Szczublewski: Żywot Osterwy (il.); Pam. teatr. 1961 z. 1 s. 72–80 (A. Karpowicz).

Źródło: Słownik biograficzny teatru polskiego 1765–1965, PWN Warszawa 1973
Zachowano konwencję bibliograficzną i skróty używane w źródłowej publikacji.

Uzupełnienia bibliograficzne

• Limanowski Mieczysław, Osterwa Juliusz: Listy, opracował i wstępem opatrzył Zbigniew Osiński, Warszawa 1987
• Osiński Zbigniew: Mieczysław Limanowski (1876-1948) Kronika życia i twórczości, „Pamiętnik Teatralny“ 1990 z. 1/2 s. 13-100
• Kielanowski Leopold: Mieczysława Limanowskiego droga do teatru. Listy do Tekli Goreckiej (1911-1914), „Pamiętnik Teatralny“ 1990 z. 1/2 s. 101-110.
• Osiński Zbigniew: Mieczysław Limanowski – dzisiaj, „Konteksty. Polska Sztuka Ludowa“ 1991 nr 3/4 s. 73-84.
• Limanowski Mieczysław: Duchowość i maestria. Recenzje teatralne 1901-1940, zebrał i opracował Zbigniew Osiński, Warszawa 1992
• Limanowski Mieczysław: Był kiedyś teatr Dionizosa, wstęp, wybór i opracowanie Zbigniew Osiński, Instytut Sztuki PAN, Warszawa 1994 [wersja cyfrowa]
• Mieczysław Limanowski – człowiek, twórca, świadek czasów. Materiały z sesji naukowej Toruń, 
  1–3 grudnia 1995, redakcja Maria Kalinowska, Andrzej Sadurski, Toruń 1998
• „Przegląd Artystyczno-Literacki“ 1996, nr 10 (numer specjalny poświęcony Mieczysławowi Limanowskiemu)
• Mieczysław Limanowski o sztuce aktora i szkoleniu aktora. Nieznane teksty, do druku podał i opracował Zbigniew Osiński, „Pamiętnik Teatralny” 2003, z. 1-2, s. 271-286
• Osiński Zbigniew: Pamięć Reduty. Osterwa, Limanowski, Grotowski, Gdańsk 2003

Mówiona encyklopedia teatru polskiego