Waleria Jędrzejewska
JĘDRZEJEWSKA Waleria (15 XII 1907 Psków w Rosji - 1 VII 1973 Sopot), śpiewaczka. Była córką Władysława J., generała, i Katarzyny z Ambrożewiczów. Od 1918 wraz z rodziną mieszkała w Warszawie, a od 1921 we Lwowie, gdzie w 1926 ukończyła gimn. i rozpoczęła studia na Uniw. Jana Kazimierza; w 1934 uzyskała absolutorium z filologii francuskiej. Głos zaczęła kształcić jeszcze w szkole średniej u A. Dianniego w Konserwatorium Pol. Tow. Muz.; w marcu 1932 wzięła udział w poranku operowym studentów konserwatorium, śpiewała partię Tatiany ("Eugeniusz Oniegin"). Dyplom uzyskała w 1936. Ukończyła również dwuletnią szkołę operową kierowaną przez A. Sołtysa. W 1933 zdała egzamin eksternistyczny ZASP-u. W tym roku dała we Lwowie koncert pieśni i arii w sali kasyna (15 III) oraz wystąpiła gościnnie w roli Dziwy ("Stara baśń" W. Żeleńskiego) w T. im. Moniuszki w Stanisławowie (3 V). Za oficjalny debiut uważała partię Blondy w "Uprowadzeniu z Seraju" zaprezentowanym 23 X 1933 przez słuchaczy kursu operowego konserwatorium w sali T. Wielkiego we Lwowie, na tej scenie występowała jako solistka przedstawień operowych do 1936 zyskując uznanie krytyki i publiczności m.in. w takich partiach jak: Mimi ("Cyganeria"), Pani Fluth ("Wesołe kumoszki z Windsoru"), Siebel ("Faust"), Hanna ("Straszny dwór"). Brała udział w koncertach symfonicznych, występowała w radiu. W 1936 zajęła trzecie miejsce w III Międzynarodowym Konkursie Śpiewaczym i Pianistycznym w Wiedniu; po koncercie laureatów w Warszawie P. Rytel pisał: "Jest to sopran o brzmieniu czystym i ładnym, bardzo świeży i miły, ale o sile umiarkowanej. Piękną stroną talentu pani Jędrzejewskiej jest jej muzykalność, wczucie się w poezję słowa oraz subtelność interpretacji" (cyt. za M. Renek). W 1937 w konkursie Min. Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego uzyskała pierwsze miejsce i otrzymała stypendium na studia we Włoszech. Została przyjęta na ośmiomiesięczny kurs operowy w Centro di awiamento al Teatro Lirico we Florencji, a nast. zaangażowana została do zespołu operowego Teatro Comunale w tym mieście. W 1939 wzięła udział w Międzynarodowym Festiwalu Maggio Musicale Florentino oraz występowała w koncertach muz. pol. w Rzymie, Florencji i Neapolu, a w 1939 także w Bukareszcie i Paryżu. W kwietniu 1939 na XVII Międzynarodowym Festiwalu Tow. Muz. Współczesnej w Warszawie śpiewała na życzenie kompozytora, partię solową w prawykonaniu utworu Tre Laudi, na sopran i małą orkiestrę L. Dallapiccoli. W sez. 1938/39 uczestniczyła w różnych miastach pol. w koncertach muzyki współczesnej i oratoryjnej, np. w wykonaniach "Stabat Mater" G. Rossiniego, "Miroir de Jesus", "Pór roku" J. Haydna, "Quo vadis" F. Nowowiejskiego. Po wkroczeniu do Lwowa wojsk radzieckich występowała w tzw. brygadzie koncertowej, a także na koncertach reprezentacyjnych. W końcu 1939 została solistką Ukr. Akademickiego T. Opery i Baletu we Lwowie i jednocześnie uczyła śpiewu w średniej szkole muzycznej. W 1940 wystąpiła na koncercie w filharmonii w Kijowie. W czasie okupacji niem. pracowała jako kelnerka i ekspedientka. W 1944-46 ponownie występowała na ukr. scenie operowej we Lwowie, śpiewała partię tyt. w "Traviacie", Micaelę ("Carmen"), Tatianę ("Eugeniusz Oniegin"), Neddę ("Pajace"). W czerwcu 1946 przyjechała do Wrocławia i do 1948 należała do czołowych sopranów Opery Dolnośląskiej. Do najlepszych jej ról zaliczano: Marzenkę ("Sprzedana narzeczona"), Zuzannę ("Wesele Figara") i Neddę. Recenzje podkreślały jej piękny z natury, dobrze wyszkolony i nośny głos o szlachetnej barwie oraz talent sceniczny. Brała udział w licznych koncertach organizowanych przez Dolnośląskie Tow. Muzyczne. Na estradzie śpiewała do 1954. Już od września 1946 zaczęła uczyć w Średniej Szkole Muz. im. Chopina. Była także pedagogiem wrocł. PWSM; uczyła emisji głosu (od października 1948); prowadziła klasę śpiewu solowego, którą objęła 1949; była dziekanem Wydziału Wokalnego (od lipca 1952 do 1968); 1957 uzyskała stopień naukowy docenta. Jej uczniami byli m.in. R. Węgrzyn i L.A. Mróz. Wczesne odejście J. ze sceny spowodowała choroba reumatyczna.
Bibl.: Almanach 1972/73; Jankowski, Misiorny; Opera Wrocł. 1945-70; SMP; Dz. Lud. 1934 nr 63; Ruch Muz. 1973 nr 18 (il.); Tyg. Powsz. 1973 nr 36; Akta, PWSM Wrocław; Akta, SPAM; M. Renek: Życie i działalność artystyczno-pedagogiczna Walerii Jędrzejewskiej - mps pracy magisterskiej z 1978, PWSM Wrocław; Teczka wycinków prasowych, Ossolineum Wrocław.
Ikon.: Fot. - Arch. Dok. Mech., ZASP.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1900-1980 t.II, PWN Warszawa 1994
