Osoby

KOROLEWICZ-WAYDOWA Janina (3 I 1875 lub 22 XII 1876 Warszawa - 20 VI 1955 Warszawa), śpie­waczka, dyr. teatru. Była córką urzędnika Piotra Korolewicza i Ewy z Teraszkiewiczów. Kształciła się naj­pierw w Warszawie pod kier. A. Myszugi, a następnie w konserwatorium lwow. u W. Wysockiego. Debiuto­wała pod nazwiskiem panieńskim 17 VII 1894 w t. lwow. w partii Hanny ("Straszny dwór"), potem w kilku innych partiach. W 1895 brała udział w letnim sez. operowym w Krakowie i tu zyskała powodzenie m.in. w partii tyt. w "Marcie". Do zespołu t. lwow. za­angażowana została dopiero w początku 1897. W tym samym roku debiutowała w WTR: 15 VI w partii Aminy ("Lunatyczka"), a 19 VI w partii Hanny ("Strasz­ny dwór"). Zaangażowana do zespołu opery WTR po­została w nim do 1902 śpiewając partie sopranowe (liryczno-koloraturowe). W październiku i listopadzie 1900 śpiewała w t. lwow., w marcu 1901 występowała na koncertach w Kijowie, w lecie 1901 brała udział w występach opery lwow. w Krakowie. W 1900 była też w Paryżu, ale nie występowała. 19 VI 1902 w Krakowie wyszła za mąż za prawnika Władysława Waydę i odtąd stale używała podwójnego nazwi­ska. Po opuszczeniu Warszawy nie miała stałego enga­gement, mieszkała we Lwowie i od czasu do czasu występowała w t. lwow. (styczeń-marzec 1903, listo­pad 1903, styczeń 1906, październik 1908), a także w Krakowie (czerwiec-lipiec 1903). Często wyjeżdżała na dłuższe występy za granicę, m.in. do Berlina (1902, 1911), Lizbony (1903), Bukaresztu (1903), Madrytu (1904), Londynu (1904, 1905), Odessy (1904/05), Ki­jowa (1905, 1906), Petersburga (1906), Charkowa (1906), Wenecji (1906), Sofii (1908). Odnosiła w tym czasie sukcesy w partiach z zakresu lirycznego, a na­wet dramatycznego. Podczas występów na terenie Rosji śpiewała po polsku partię tyt. w "Halce", a w Kijowie jej występ w tej operze (1905) dał początek przedstawieniom pol. po czterdziestu latach przerwy. Od lutego 1907 do maja 1908 oraz w kwietniu 1909 śpiewała znów w T. Wielkim w Warszawie. Później wyjechała do Paryża, gdzie pod kierunkiem J. Reszkego studiowała partie w języku francuskim. W sez. 1910/11 występowała w Stanach Zjednoczonych, przede wszystkim w Chicago, a także w Bostonie, Minneapolis, Filadelfii, Detroit i innych miastach, nie śpie­wała jednak na scenie Metropolitan Opera. W sez. 1911/ 12 z zespołem N. Meiby odbyła tournee po Australii od­wiedzając m.in. Sydney i Melbourne. W sez. 1912/13 występowała we Lwowie, od kwietnia 1913 w Warsza­wie, w lecie tego roku w Krakowie, a w październiku 1913 i marcu 1914 znów w Warszawie. W 1914 była też na występach w Kijowie. I wojna świat. zastała ją w Karlsbadzie, skąd przedostała się do Lwowa i występo­wała w tamtejszym t., zajmując się jednocześnie dzia­łalnością charytatywną i pracując przez pewien czas jako pielęgniarka w szpitalu wojskowym. W lecie 1917 występowała gościnnie w Krakowie, potem przybyła na koncerty do Warszawy; od 1 IX 1917 objęła tu dyr. T. Wielkiego i pozostała na tym stanowisku do 11 XI 1918. Za jej dyr. wystawiono po raz pierwszy w Warszawie m.in. "Orfeusza i Eurydykę", "Erosa i Psyche", "Starą baśń" i wznowiono wiele dawno nie granych oper, m.in. "Upro­wadzenie z seraju", "Parię" i "Zamek na Czorsztynie". Oce­niając ten okres F. Brzeziński pisał: "dyrekcja umiała zdobyć uznanie i sympatię ogółu, potrafiła stale podsy­cać zainteresowanie publiczności i pociągnąć ją do teatru". Po zrezygnowaniu z kierownictwa K. pozostała nadal w T. Wielkim jako śpiewaczka; ostatni raz wystą­piła 31 V 1919 w partii Seliki ("Afrykanka"). Następnie przez krótki czas kierowała operą lwowską. W 1920-23 przebywała znów w Stanach Zjednoczonych występując przede wszystkim na estradzie. Po powrocie do kraju w listopadzie 1923 zamieszkała w Zakopanem i zrezyg­nowała ostatecznie z występów w operze, tylko od czasu do czasu śpiewała na koncertach. Po przeniesie­niu się do Warszawy w marcu 1928 otworzyła studio śpiewacze, którego pierwszy popis odbył się w grudniu 1929. Od 29 IX 1934 ponownie objęła dyr. T. Wielkiego w Warszawie i kierowała nim do 31 V 1936. Po okresie rządów zrzeszenia starała się podnieść poziom opery. W tym czasie wystawiono po raz pierwszy w Warsza­wie opery: "Poławiacze pereł", "Iris", "Dybuk". Zaangażowała do zespołu wielu młodych utalentowanych śpiewaków, jak: T. Beval, K. Poreda, J. Korolkiewicz, H. Stecka. Na scenie T. Wielkiego wystawiała też operetki, jak np. "Kraina uśmiechu", co ostro krytykowano w prasie. Wsku­tek niepodpisania konwencji z ZASPem została na pe­wien czas wykluczona z tej organizacji. 6 IV 1935 pod­czas przedstawienia "Afrykanki" obchodziła jubileusz trzydziestopięciolecia pracy. Po zrezygnowaniu z dyr. opery od 6 VI 1936 przez trzy miesiące prowadziła t. Wielka Operetka na ul. Karowej. Podczas II wojny świat. mieszkała w Warszawie, po powstaniu znalazła się w Częstochowie, a następnie w Krakowie, gdzie 11 IV 1947 obchodziła jubileusz pięćdziesięciolecia pracy. Kolejny jubileusz sześćdziesięciolecia zorganizowano jej 9 II 1955 w Warszawie na krótko przed śmiercią. Miała w swym repertuarze sześćdziesiąt dziewięć partii sopranowych. Prócz wymienionych ważniejsze: Bronia ("Hrabina"), Zuzia ("Verbum nobile"), Bronka ("Janek"), Ulana ("Manru"), Tamara ("Demon"), Violetta ("Traviata"), Amelia ("Bal maskowy"), Nedda ("Pajace"), Micaela ("Car­men"), Rachela ("Żydówka"), Senta ("Holender tułacz"), Elza ("Lohengrin"), partie tyt. w "Goplanie", "Aidzie", "Madame Butterfly". Głos jej, o którym M. Battistini powiedział podobno, że jest to najpiękniejszy głos świata, tak charakteryzował F. Szopski: "przechodząc z lirycznego w dramatyczny, dźwięk tego głosu nabierał zabarwienia ciemnego, stawał się coraz bogatszym, pełniejszym, miał coraz większą siłę brzmienia i wyrazu", a C. Jellenta podkreślał, że jego piękno "polegało nie tylko na sile, podatnej do partyj dramatycznych, ale na barwie na wskroś indywidualnej". We wspomnieniach jubileuszo­wych podkreślano też, że K. przez całe życie zajmowała się działalnością społeczną i charytatywną. Pośmiertnie opublikowano jej pamiętnik "Sztuka i życie" (Wrocław 1958).
Bibl.: Korolewicz-Waydowa (il.); Janina Korolewicz-Waydowa - 35-lecie działalności, Warszawa 1935 (m.in. artykuły F. Brzezińskiego, F. Szopskiego, C. Jellenty; też il.); Łoza: Czy wiesz I (il.), II; Opera (pod red. M. Glińskiego), Warszawa 1934; PSB XIII (J. Kański; tu bibl.).
Ikon.: A. Augustynowicz: Portret, akw., 1907, repr. barwna - MTWarszawa; T. Axentowicz: Portret, rys., 1912 - MTWarszawa; NN: Portret, płaskorzeźba na grobowcu - Cmentarz Powązkowski w Warszawie; Fot. pryw. i w rolach - Bibl. Nar. (Zakład Grafiki), IS PAN, MTWarszawa, Muzeum Mickiewi­cza Warszawa, SPATiF.
Nagrania: Wypowiedź okolicznościowa - Arch. Dok. Mecha­nicznej; Arie (Bal maskowy. Żydówka), pieśni - MTWarsza­wa; Arie (Hrabina, Faust, Chopin, Halka, Żydówka) - Red. Muz. PR.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965, PWN Warszawa 1973