Roman Palester
Ur. 28 grudnia 1907, Śniatyń. Zm. 25 sierpnia 1989, Paryż.
Źródło: gallica.bnf.fr
Roman Palester rozpoczął studia muzyczne w konserwatorium lwowskim (fortepian u Marii Sołtysowej, kompozycja u Mieczysława Sołtysa), a ukończył je w konserwatorium warszawskim (teoria i kompozycja u Kazimierza Sikorskiego). Już w 1931 jego Muzyka symfoniczna odniosła sukces na Festiwalu Muzyki Współczesnej w Londynie, a Psalm V otrzymał nagrodę na konkursie Związku Towarzystw Śpiewaczych w Poznaniu. Szybko zdobywały uznanie także dalsze dzieła Palestra powstające w latach 30-ych: I Symfonia, Taniec z Osmołody, Wariacje na orkiestrę kameralną, muzyka do filmów (Róża, Dziewczęta z Nowolipek), a balet Pieśń o ziemi otrzymał w 1937 złoty medal na Światowej Wystawie w Paryżu. W latach wojny powstały m.in.: II Symfonia, Koncert skrzypcowy oraz opera Żywe kamienie (na tle powieści Wacława Berenta).
Po wojnie kompozytor osiadł w Krakowie, uczestnicząc żywo w organizowaniu odradzających się instytucji muzycznych. Dzieła jego poczęły odnosić coraz poważniejsze sukcesy zarówno w kraju, jak i na arenie międzynarodowej (festiwale SIMC w Londynie i UNESCO w Paryżu), zyskując Palestrowi rangę jednego z czołowych polskich twórców tego czasu. Jednakże jego decyzja o emigracji (1949), podjęta po osławionym zjeździe kompozytorów w Łagowie, kiedy to ograniczenie swobody twórczych poczynań i proklamacja socrealizmu jako obowiązującego kierunku w sztuce stać się miały na szereg lat wykładnią polityki kulturalnej państwa, pociągnęła za sobą śmierć cywilną na rodzimym gruncie: nazwisko Palestra usunięto z encyklopedycznych publikacji, zakazano wykonywania jego utworów, a Związek Kompozytorów Polskich skreślił go z listy swoich członków.
Kompozytor żył zrazu w Paryżu imając się różnych zajęć, a od 1952 osiadł w Monachium, gdzie przez lat 20 prowadził cykle muzycznych i ogólnokulturalnych audycji w Radiu Wolna Europa, z wielkim zainteresowaniem odbieranych w kraju. Nie przerywał też pracy twórczej; w monachijskim okresie powstały m. in. IV Symfonia, opera Śmierć Don Juana, Passacaglia na orkiestrę, Wariacje na orkiestrę. Po 1972 w Paryżu powstaną jeszcze znakomity Koncert na altówkę, V Symfonia i oratorium Te Deum oraz Listy do matki. W 1977 przywrócono mu w Polsce wszelkie twórcze prawa, kompozytor jednak do kraju już nie wrócił. Zmarł w Paryżu i pochowany został na polskim cmentarzu w Montmorency.
Twórczość Romana Palestra, wychodząca początkowo od neoklasycznych wpływów Strawińskiego i Hindemitha, w miarę czasu nabierała charakteru coraz bardziej romantycznego. Przy doskonałej dyscyplinie formalnej cechuje ją oryginalność myśli twórczej, swoisty wewnętrzny niepokój, bujność inwencji i niepospolita siła ekspresji. W wielu utworach dochodzi też do głosu pierwiastek narodowy.
Źródło: Józef Kański, Przewodnik operowy, PWM, Warszawa 1997
