Jan Gorzkowski
GORZKOWSKI Jan Zygmunt, pseud. J. Tarnawa (28 III 1895 Warszawa - 12 II 1979 Warszawa), aktor, reżyser. Był synem Faustyna G. i Emilii ze Skoczyńskich, mężem Marii Aliny z Czaplickich, ojcem aktora Janusza Gorzkowskiego. W 1913 ukończył Szkołę Aplikacyjną w Warszawie i zaczął występować w T. Popularnym pod kier. J. Popławskiego. W 1915-18 występował w T. Małym w Warszawie, 1918 w zespole objazdowym M. Bogusławskiego, m.in. wiosną w Kaliszu, w kwietniu 1919 w warsz. t. Czarny Kot (pod pseud. Tarnawa), 1919-20 w zespole T. Działosza (T. Plebiscytowy na Warmię i Mazury), latem 1920 w Sosnowcu, a w grudniu 1920 w T. Powszechnym w Warszawie, gdzie grał Antosia Rewizorczuka ("Karpaccy górale"). Według informacji samego G., w 1921 prowadził t. objazdowy, w sez. 1921/22 występował w Wilnie, 1922/23 w Grudziądzu, 1923/24 był aktorem i kier. T. Powszechnego w Warszawie, a 1924/25 znowu grał w Grudziądzu. W 1925 należał jako aktor i reżyser do zespołu objazdowego - zrzeszenia aktorów pod kier. J. Budzyńskiego i występował m.in. w Kaliszu, Piotrkowie, Częstochowie, Radomiu, Kielcach, Białymstoku, Grodnie, Brześciu. Następnie, nie miał stałego engagement; występował dorywczo na scenach warsz., w filmie; wg ankiety wypełnionej dla ZASP-u był przewodniczącym filii bezrobotnych aktorów przy tym związku; od 1937 współpracował z Naszym Teatrem w Warszawie. W czasie okupacji niem. należał do AK; brał udział w powstaniu warszawskim. Od maja 1945 do końca sez. 1946/47 występował w Miejskich T. Dramatycznych w Warszawie. W 1947-48 leczył się na gruźlicę. W sez. 1948/49 znów należał do zespołu warsz. Miejskich T. Dramatycznych. Od września do grudnia 1949 występował gościnnie w roli Maćka ("Placówka") w T. Ziemi Opolskiej. Mieszkał stale w Warszawie; w 1. pięćdziesiątych bezskutecznie usiłował się zaangażować najpierw do któregoś z t. warsz., potem także poza stolicą. Grał tylko dorywczo lub w zastępstwie. W 1950 grał w T. Młodych na scenie warsz. T. Rozmaitości rolę Sekretarza Rewkomu ("Dwadzieścia lat później"). W sez. 1953/54 i 1954/55 występował w T. im. Bogusławskiego w Kaliszu, w 1956 (maj-lipiec) w warsz. T. Ludowym. W 1965 przyznano mu rentę specjalną.
W okresie międzywojennym w objazdach i na scenach prowincjonalnych grał znaczne role, m.in. Gustawa ("Śluby panieńskie"), Tumrego ("Chata za wsią"), Jaśka ("Zaczarowane koło"), Sobolewskiego ("Dziady"), Majora i Rotmistrza ("Damy i huzary"), a także reżyserował. Po wojnie, występował przeważnie w tzw. epizodach, np. jako: Sierżant niemiecki ("Burmistrz Stylmondu"), Lekarz ("Droga do świtu"), Mnich ("Wiele hałasu o nic"), choć zagrał także np. tyt. rolę w "Grzegorzu Dandin" (1946), czy Dyrektora Puchalskiego ("Imieniny pana dyrektora", 1954).
Bibl.: Almanach 1978/79; Czempiński: Teatry w Warszawie s. 168; Kaszyński: Teatralia (w indeksie błędnie: Gorzewski); Mrozińska: T. wśród ruin; Wilski: Szkolnictwo; Żywot: Dwadzieścia sezonów; Kur. Warsz. 1919 nr 116, 121, 1920 nr 355, 1925 nr 67; Akta (tu fot), ZASP; Programy, IS PAN; Rymkiewicz: T. Powszechny; Straus: Repertuar 1915-16; Wosiek: Teatry objazdowe; Autobiografia G. z 1957, IS PAN.
Ikon.: Fot. - IS PAN, ZASP.
Nagrania: Role - Red. Dok. Inf. PR.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1900-1980 t.II, PWN Warszawa 1994
