Irena Horwath
HORWATH Irena, właśc. Władysława Zofia Kurzyjamska, zamężna Groer (29 IV 1865 Bródno, obecnie dzielnica Warszawy - 3 X 1943 Lwów), aktorka. Była córką Karola Kurzyjamskiego. Uczennica B. Leszczyńskiego i J. Królikowskiego, debiutowała (pod pseud. Irena Horwath, którego używała do końca życia) w sez. 1891/92 w Płocku w zespole J. Szymborskiego. W lecie 1892 występowała w Ciechocinku u S. Sarnowskiego. 14 IX 1892 debiutowała w WTR w roli Henryki ("Miłość ubogiego młodzieńca") i wkrótce została zaangażowana do zespołu dramatu, z którym związana była (z krótkimi przerwami) do 1915 (m.in. w 1897 została na pewien czas zwolniona po konflikcie z B. Ładnowskim). W czasie I wojny świat. wyjechała do Rosji i w 1915-17 występowała w T. Polskim w Moskwie. W 1919 wróciła do kraju i odtąd należała do zespołu T. Miejskich w Warszawie występując w T. Rozmaitości oraz w Reducie. W 1923 otrzymała emeryturę i odtąd występowała sporadycznie, a 1930 usunęła się ze sceny. Była żoną adwokata Wincentego Groera. Wyróżniała się piękną postawą i powierzchownością. Początkowo zarzucano jej nieprawidłową wymowę i pisano, że jest to "poprawna aktorka ilekroć nie udaje heroin" ("Kurier Warszawski"), później znalazła swoje właściwe emploi występując w rolach charakterystycznych. Ważniejsze role: Ada ("Koniec Sodomy"), Maryjka ("Sobótki"), Daumowa ("Panna Maliczewska"), Roza ("Lilla Weneda"), Dziurdziulińska ("Klub kawalerów"), Hipolita ("Balwierz zakochany"), Rudomska ("Ponad śnieg"), Pani Jana ("Przechodzień"), Katarzyna ("Głupi Jakub").
Bibl.: Album teatr. II s. 51; Owerłło; Simon: Spis przedstawień Reduty; EMTA 1892 nr 469, 470, 1893 nr 526 (il.), 1897 nr 40; Kur. warsz. 1901 nr 48.
Ikon.: Fot. pryw. i w rolach - IS PAN, MTWarszawa, SPATiF.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965, PWN Warszawa 1973
