Kazimierz Fabisiak
FABISIAK Kazimierz, pseud. K. Wiśnicz (11 II 1903 Warszawa - 28 IV 1971 Kraków), aktor, reżyser, dyrektor teatru. Był synem Aleksandra F. i Józefy z Borutów, mężem najpierw Stefanii Ja-worówny, sekretarki rozgłośni PR w Krakowie, potem Eleonory z domu Andretzky, ojcem aktora Aleksandra Fabisiaka. Uczył się w Warszawie w gimn. im. Władysława IV. W 1919-20 służył jako ochotnik w Wojsku Polskim. W 1923-24 studiował w Oddziale Dram. przy Państw. Konserwatorium Muz. w Warszawie i w 1924 uzyskał dyplom aktora. Pracę scen. rozpoczął w T. Miejskim w Łodzi w sez. 1924/25; debiutował 15 IX 1924 jako Piotr Hoering ("Kłopoty geniusza") i grał w tym sez. m.in.: Siekierkę juniora ("Spadkobierca"), Jaśka ("Zaczarowane koło"), rolę tyt. w "Szoferze Archibaldzie". W Łodzi pozostał do końca sez. 1928/29; poza stałą pracą w T. Miejskim (w sez. letnich także na scenie T. Letniego w Parku Staszica), organizował również przedstawienia amat. i występował na Scenie Robotniczej. W sez. 1929/30-1931/32 występował w Krakowie w T. im. Słowackiego, nast. w Warszawie: w sez. 1932/33 i 1933/34 w T. Polskim i Małym, 1934/35 na scenach TKKT, prócz T. Polskiego, w Narodowym, Nowym i Letnim, 1935/36-1938/39 znowu w T. im. Słowackiego w Krakowie (był tu także reżyserem). We wrześniu 1939 zmobilizowany do wojska, trafił niebawem do niewoli; po półtoramiesięcznym pobycie w obozie kieleckim powrócił do Krakowa, gdzie podjął pracę w wydz. finansowym Magistratu. W 1941-44 był reżyserem i aktorem jawnych przedstawień wystawianych w Starym T.; w 1944-45 kier., reżyserem i aktorem Krak. T. Powszechnego, otwartego pod protektoratem władz okupacyjnych 15 III 1944 w Starym T. (działał do poł. stycznia 1945). Za działalność tę został po wojnie ukarany przez ZASP. W 1945 był krótko aktorem Śląskiego T. Wojskowego pod kier. porucznika Szymyślika, nast. przez dwa lata pracował jako inspektor kontroli społecznej Woj. Rady Nar. w Katowicach, potem jako kierownik oddziału PCK tamże. W 1951 powrócił na scenę; w końcu marca t.r. zaangażował się jako aktor i reżyser w T. Polskim w Bielsku-Białej i pracował tu w sez. 1951/52 i 1952/53 najpierw pod pseud. Wiśnicz, potem jako Fabisiak-Wiśnicz i pod własnym nazwiskiem. Od 1 VII 1953 do 30 IX 1956 był aktorem i reżyserem T. Dramatycznych w Poznaniu. Od 1956 do śmierci związany był z t. krak.: w sez. 1956/57 i 1957/58 z T. im. Słowackiego, a od sez. 1958/59 ze Starym Teatrem. Zmarł na scenie, w czasie próby generalnej "Biesów" wg F. Dostojewskiego (w roli Tichona).
Wybitny przedstawiciel swego pokolenia aktorskiego w rolach charakterystycznych, uformowany już w okresie międzywojennym, łączący doskonałe opanowanie warsztatu aktorskiego z tzw. prawdą przeżycia, a więc pełnym inwencji pogłębieniem psychologicznym postaci i znakomitym wygrywaniem podtekstów. (B. Danowicz pisał o jego "głębokim, wielopiętrowym wnętrzu aktorskim"). Miał w swym dorobku ponad trzysta ról, w tym ok. stu trzydziestu głównych, b. różnorodnych, od typowo komediowych, nawet farsowych, do przejmujących postaci w dramatach psychologicznych; chętnie jednak grał też role epizodyczne, tworząc niekiedy małe arcydzieła sztuki aktorskiej. Do najlepszych jego ról przed 1939 należały w warsz. T. Polskim: Machlojkios ("Ptaki", 1933), Major ("Damy i huzary", 1934), Reżyser ("Wyzwolenie", 1935), oraz w Krakowie: Morderski ("Wychowanka", 1935), Miechodmuch ("Krakowiacy i Górale", 1936), Ojciec Prowincjał ("Złota Czaszka", 1936), Strasz ("Rozbitki", 1937), Sir George Crofts ("Profesja pani Warren", 1937). Po wojnie do dużych osiągnięć artyst. F. należała przede wszystkim rola Kuzowkina ("Łaskawy chleb"), zagrana najpierw w Bielsku (1951), a nast. w Poznaniu (1953); ponadto na tych scenach: Radost ("Śluby panieńskie", 1951), Orgon ("Balik gospodarski", 1952, 1953), Minister ("Rozbójnik salonowy", 1955). Najpełniejszy rozkwit sztuki aktorskiej F. przypadł na okres jego pracy w Krakowie, zwłaszcza w zespole Starego Teatru. Nadal grał przeważnie role charakterystyczne i komiczne, lecz często nasycał je odcieniem tragicznym. Autentycznie zabawny w żywej mimice twarzy, sposobie poruszania się po scenie, urozmaiconej, lecz jakby zwolnionej gestykulacji, potrafił wzbudzać u widza uczucie sympatii dla swych postaci. Wśród pamiętnych z tego okresu znalazły się takie role, jak: Voigt ("Kapitan z Koepenick"), Biedermann ("Biedermann i podpalacze") - 1959, Willy Loman ("Śmierć komiwojażera"), Łuka ("Na dnie") - 1960, Gubernator ("Śmierć gubernatora", 1961), Generał ("Fanfaron, czyli Zakochany konserwatysta", 1962), Falstaff ("Król Henryk IV"), Arden ("Żałosna i prawdziwa tragedia pana Ardena z Feversham"), a także Stomil ("Tango") - 1965, Bojarski ("Zmierzch", 1966), Kapitan ("Taniec śmierci", 1967). Jako reżyser najwięcej wystawiał w Bielsku (1951-"Moralność pani Dulskiej", "Śluby panieńskie", 1952 "Balik gospodarski", "Ich czworo") oraz w Poznaniu (m.in.: 1953 - "Balik gospodarski", 1954 - "Eugenia Grandet"). W 1953 gościnnie reżyserował "Zabobonnika" w teatrze w Gnieźnie. W Krakowie reżyserował już rzadko: w T. im. Słowackiego - "Dowód osobisty" (1957), "Popas Króla Jegomości" (1958), w Starym T. - "Ryk byłego lwa" (1961). Ponadto w krak. Operetce wystawił w 1958 "Domek trzech dziewcząt" i "Wiktorię i jej huzara". Występował i reżyserował w t. radiowym i telewizyjnym. Był znanym i cenionym aktorem film.; w 1956-71 wystąpił w ponad trzydziestu filmach pol. oraz w filmie franc. "Obietnica poranka" (1970).
Bibl.: Almanach 1970/71; Danowicz: Ujarzmianie Melpomeny (il.); Dąbrowski: Na deskach t. 1-3; Eberhardt: Aktorzy (il. oraz film.); Fallek; Cztery sezony; Fik; 35 sezonów; Fredro na scenie (il.); Janicki; Film pol. (film.); Hist. filmu t. 3-5; Lorentowicz: T. Polski; Łoza: Czy wiesz (il.); Marczak-Oborski: Teatr czasu wojny; Sto lat Starego Teatru; Szletyński: Siedem gawęd s. 45; T. Miejski w Łodzi; Teatr Polski w Poznaniu 1875-1975, Poznań 1975 s. 39-43; Walden: Cztery i pół s. 27, 28, 31, 32, 49 (il.); Wierzyński; Wrażenia; Dz. Pol. 1971 nr 100 (il.); Echo Krak. 1965 nr 176 (il.); Pam. Teatr. 1963 z. 1-4 s. 56, 175, 204, 205, 206, 1973 z. 3-4 s. 482; Afisze, programy i wycinki prasowe, IS PAN, MTWarszawa; Akta (tu fot.), ZASP; Akta, Stary Teatr Kraków; Turowski; Teatr w Łodzi.
Ikon.: M. Brodzikowski: Portret, pastel, 1951 -własność pryw. Kraków; A. Wallek-Walewski: Portret, popiersie, gips, 1938 - własność rodziny; J. Stawowski: F. jako Sokrates (Sokrates), rys., tusz, 1957 - MHKraków; D. Boguszewska: F. jako Gubernator (Śmierć gubernatora), rys., piórko, 1961 - Stary Teatr Kraków; K. Ferster: F. w roli (Portret, Teatr TV), repr. Ekran 1971 nr 14; Fot. - Arch. Dok. Mech., Bibl. Nar., IS PAN, MTWarszawa, Stary T. Kraków, zb. Rodziny.
Film.: 1956 -Nikodem Dyzma (f.); 1957 - Człowiek na torze (f.), Pożegnanie z diabłem (f.), Skarb kapitana Martensa (f.), Ziemia (f.), Zimowy zmierzch (f.); 1958 - Deszczowy lipiec (f.), Historia jednego myśliwca (f.), Pożegnania (f.); 1959 - Noc poślubna (f.); 1960 - Miejsce na ziemi (f.); 1961 - Historia współczesna (f.), Matka Joanna od Aniołów (f.), Milczące ślady (f.); 1962 - Drugi brzeg (f.), Dwaj panowie N (f.), Głos z tamtego świata (f.); 1963 - Między brzegami (f.), Milczenie (f.), Pamiętnik pani Hanki (f.); 1964 - Echo (f.), Mój drugi ożenek (f.), Panienka z okienka (f.); 1965 - Gorąca linia (f.), Podziemny front (s. tv); 1966 - Piekło i niebo (f.), Potem nastąpi cisza (f.); 1967 - Ściana czarownic (f.); 1970 - Album polski (f.), Jak rozpętałem II wojnę światową cz. III (f.); 1971 - Pierścień księżnej Anny (f.), Wiktoryna (tv).
Nagrania: Role, recytacje - Red. Dok. Inf.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1900-1980 t.II, PWN Warszawa 1994
