Książki

Część pierwsza

UKŁAD „S”. Wstęp [ ► 9 ]. „Układ” jako zbiorowość ludzka złączona wspólnotą miejsca i celu. Różne typy układów. Układ „S”: skupiający, biegunowy, dynamiczny. Podstawowy warunek jego powstania i główne właściwości [ ► 12 ]. Może powstać przez przypadek. Sprawa widza i jego przeżyć [ ► 16 ]. W jakich okolicznościach niszczeje układ „S”. Cztery obszary życia sprzyjające jego powstaniu [ ► 19 ]. Czynności otwarte, zamknięte i pozornie zamknięte. Współdziałanie i uczestnictwo. Happening a układ „S” [ ► 23 ]. Różne typy biegunów, ich ewolucja historyczna. Mowa ludzka a układ „S” [ ► 27 ].

SYSTEMATYKA WIDOWISK. Definicja widowiska. Celowe zastosowanie układu „S”. Właściwości [ ► 35 ]. Tertulian i jego systematyka widowisk [ ► 38 ]. Udział zwierząt i rzeczy. Ich pozorna samodzielność. Człowiek rzeczywistym sprawcą wszystkich widowisk [ ► 40 ]. Trzy grupy widowisk: zawody, popisy, przedstawienia. Typy i odmiany w obrębie grup [ ► 43 ]. Właściwości poszczególnych grup. Widowiska, w których oddziela się świat-przedstawiony od przedstawiającego. Nieidentyczność aktora, postaci, autora. Różne stopnie tej nieidentyczności [ ► 50 ]. Kłopot z popisami [ ► 54 ].

POSTAĆ TEATRALNA Św. Augustyn o aktorstwie. Aktorstwo i artyzm nie do pogodzenia? [ ► 59 ] Postać teatralna. Może być rolą. Definicja roli [ ► 61 ]. Autonomia postaci teatralnej. Możliwa dzięki temu, że wszystko odegrane. Granie kogoś innego a bycie kimś innym. Aktorstwo jako celowo niekonsekwentne bycie kimś innym [ ► 63 ]. Wyjątkowość tego zjawiska w naszej cywilizacji. Jego wyjątkowość w świecie widowisk [ ► 66 ]. Niezwykły podział pracy. Scenariusz, próby, występ; tak nawet w komedii dell’arte [ ► 69 ]. Egzystencja fazowa [ ► 71 ]. Postaci grane i nie grane [ ► 74 ]. Postać powieściowa, odmienność postaci teatralnej [ ► 76 ]. Tespis jako twórca uniwersalny. Nieunikniony podział pracy wśród następców Tespisa. Nie wyklucza to pisania ról. Dwaj bliźniacy z Wenecji [ ► 77 ]. Nawet taniec można pisać. Giselle [ ► 81 ]. Craig i proces wytoczony pisaniu ról [ ► 87 ]. Teoria przekładu. Inscenizacja przekładem? [ ► 89 ] Scenariusz, amplifikacja, dopełnienie [ ► 91 ]. Dopełnienie jako warunek ożywania postaci. Ożywanie postaci napisanej. Nie wymaga wymiany, jest przemianą. Przypomina dojrzewanie. Dojrzewanie jako szansa teatru [ ► 92 ]. Życie i śmierć postaci teatralnej [ ► 95 ].

Część druga

ŚWIAT PRZEDSTAWIONY. Układ „S” w teatrze. Jego ośrodkiem świat przedstawiający, dostępny także dla nas przed przedstawieniem, po nim, podczas przerw. Jego największa osobliwość: istnieje tylko po to, by mógł powstać niedostępny dla nas świat przedstawiony [ ► 101 ]. Co należy, a co nie należy do świata przedstawiającego. Czas i przestrzeń jako warunki, ludzie i rzeczy jako zasoby umożliwiające kształtowanie [ ► 103 ]. Aktor grający rolę jedynym człowiekiem, który może należeć do świata przedstawiającego [ ► 105 ]. Kon sekwencje: Hamlet łudzi nas swoją obecnością na scenie [ ► 110 ]. Granica między światem przedstawiającym a przedstawionym [ ► 112 ]. Fikcyjność świata przedstawionego. Prowokacyjność fikcji na przykładzie okularów Świderskiego [ ► 113 ]. Graniczne przejawy fikcji w teatrze. Zagarnianie rzeczywistości w obręb fikcji, doraźne i stałe. „Nowy kontekst” po zakończeniu prób [ ► 115 ]. Sztuka aktorska a portret. Zmyślenie żywiołem teatru [ ► 120 ]. Zdolność teatru do zespalania obu światów: przedstawiającego i przedstawionego [ ► 122 ]. Stąd na widowni wrażenie spoistości charakterystycznej dla dzieła sztuki [ ► 124 ].

SCENARIUSZ. Próby w teatrze [ ► 127 ]. Próby doskonalące i poszukujące. Te szczególnie znamienne dla teatru [ ► 129 ]. Instrukcja. Obejmuje elementy przedstawienia i dyrektywy ich zastosowania. Na próbie generalnej zgromadzone zasoby i dokończona instrukcja [ ► 131 ]. Kwestia powielania tego, co powstało na próbie [ ► 133 ]. Definicja scenariusza [ ► 135 ]. Scenariusz do użytku ogólnego i do użytku wewnętrznego [ ► 139 ]. Scenariusz filmowy i baletowy [ ► 141 ]. Scenariusz do użytku wewnętrznego w teatrze [ ► 142 ]. Partytura muzyczna a teatr [ ► 144 ]. Scenariusz i „nadscenariusz” [ ► 147 ]. Kształtowanie a teatr .[ ► 150 ]. Wielokształtność. Znana w sztuce i poza teatrem [ ► 152 ]. Mimo wszystko trudności; trwałość dzieła sztuki, nietrwałość przedstawienia. Przedstawienie nie może być dziełem sztuki? [ ► 154 ].

STRUMIEŃ I KRYSZTAŁ. Fabularność i wątkowość jako właściwości teatru. Prawdopodobnie zapożyczone ze sztuki słowa [ ► 155 ]. Liryka i epika. Widowiska o zakroju narracyjnym. Znane także historii teatru [ ► 156 ]. Luźny związek tych zjawisk z ich historycznymi nazwami [ ► 160 ]. Budowa stożkowa. Odkryta przez Greków na użytek tragedii [ ► 161 ]. W historii teatru jednakowo znamienne, różne tradycje. Ale w budowie stożkowej teatr monopolistą [ ► 164 ]. Dwie odmiany tej budowy u Greków [ ► 166 ]. Budowa stożkowa w teatrze nowożytnym [ ► 168 ]. Zainteresowanie dla łańcucha przyczyn i skutków jako warunek jej powodzenia [ ► 170 ]. Sofokles w Grecji dziś [ ► 172 ]. Trwałość wewnętrznej, niewidzialnej budowy wzniesionej przez Sofoklesa [ ► 173 ]. Brak kontynuatorów tej tradycji dziś. Przypuszczalne przyczyny [ ► 175 ]. Dzisiejszy teatr a dociekanie przyczyny i skutku [ ► 177 ].

Część trzecia

ŚWIAT WIDOWISK. Definicja świata widowisk [ ► 181 ]. Ich wewnętrzna hierarchia [ ► 184 ]. Prestiż piłki nożnej i prestiż teatru [ ► 187 ]. Widowisko naczelne [ ► 190 ]. Sprawa widowiska naczelnego w starożytnym Rzymie i dziś [ ► 192 ]. Przypuszczalne pochodzenie widowisk. Ich emancypacja czyli wyodrębnienie z pierwotnej, większej całości [ ► 194 ]. Nie każda wielka cywilizacja odkrywa teatr. W każdej dochodzi do emancypacji widowisk [ ► 197 ]. Cena emancypacji: zerwanie naturalnych związków ze światem wartości. Stan zagrożenia i potrzeba obrony [ ► 199 ]. Wytwarzanie nowych związków ze światem wartości jako pokonywanie zagrożenia [ ► 201 ]. Stosowanie pojęcia wartości a nauka o widowiskach [ ► 202 ]. Życie widowisk. Wyjątkowość narodzin, ale i śmierci jakiejś grupy. Zmiany w zakresie typów i odmian [ ► 204 ]. Odporność widowisk naczelnych na ataki z zewnątrz. Przykład turnieju rycerskiego [ ► 206 ]. Kwitnąca cywilizacja zna zmiany w hierarchii i multiplikację odmian. Załamanie całego świata widowisk rzadsze. Następuje z upadkiem cywilizacji, która wytworzyła ów świat [ ► 208 ].

TEATR W ŚWIECIE WIDOWISK. Treść tej książki w 14 punktach [ ► 213 ]. Dodatkowe objaśnienia. Na początek komentarz do punktów 2–3 czyli o celowości [ ► 215 ]. Rzeczywistość pozateatralna a teatr [ ► 219 ]. Prawa rządzące światem widowisk a teatr [ ► 221 ]. Wymóg usprawiedliwienia w świetle obserwacji z poprzedniego rozdziału. Dzieło sztuki wobec wartości według Guardiniego i Stempowskiego. Przy należność teatru do sztuki jako przejaw żywotności [ ► 224 ]. Żywotność rzeczywista i mniemana [ ► 229 ]. Jeszcze o postaci teatralnej. Fazowość jej egzystencji a teatr nowożytny [ ► 230 ]. Odgrywanie postaci a instynkt aktorski [ ► 233 ]. „Nadscenariusz”. Nie ma go. Jednakże teatr zachowuje się tak, jak by był. Przedstawienie teatralne i kwestia jego złożoności [ ► 237 ]. Swoboda interpretacji w teatrze. Większa niż w muzyce. Jednak nie unicestwiła tożsamości postaci [ ► 240 ]. Niemy teatr wtórny wobec mówionego. Niezastąpione właściwości mowy ludzkiej. Fenomen postaci teatralnej a kultura mowy [ ► 243 ]. Jeszcze o trwałości. Kwestia dawnego przedstawienia. Rekonstrukcja i odtwarzanie. Nieufność dzisiejszego teatru wobec tych zjawisk [ ► 246 ]. Dwie pokusy dzisiejszego teatru: kabaret i misterium. Jeszcze o odgrywaniu ról i jego odmienności od innych widowisk [ ► 252 ]. Wyjaśnienia końcowe. Ta książka nie ma od czegokolwiek odwodzić ani do niczego nakłaniać. „Ma uprzytamniać”. Główny przedmiot analiz: teatr jako jedno z widowisk. Główny przedmiot dociekań: artystyczne aspiracje widowiska. Główny wniosek: widowisko artystyczne jest możliwe. Po raz ostatni o fazowości [ ► 257 ]. Zakończenie [ ► 260 ].