4 października 1868
Warszawski debiut Modrzejewskiej – Adrianna Lecouvreur
Warszawa, Teatr Rozmaitości: Adrianna Lecouvreur Ernesta Legouvégo i Eugène'a Scribe rozpoczyna pierwsze występy Heleny Modrzejewskiej w Warszawie. Partnerują jej Władysław Świeszewski (Maurycy Saski), Józef Grzywiński (Książę de Bouillon), Waleria Niewiarowska (Księżna de Bouillon), Józef Rychter (Michonnet), Alojzy Stolpe (Pan de Chazeuil).
Kontrakt podpisany przez artystkę z prezesem dyrekcji Teatrów Rządowych Siergiejem Muchanowem obejmował występy w dwunastu przedstawieniach. Były to m.in. Śluby panieńskie Aleksandra Fredry, Maria Stuart Friedricha Schillera, Ćwiartka papieru Victoriena Sardou, Pojęcia pani Aubrey Alexandra Dumas, Panna-mężatka Józefa Korzeniowskiego. Modrzejewska wystąpiła także w kilku koncertach dobroczynnych.
Ostatnie przedstawienie (Adriannę) zagrała 30 listopada:
...Po wypowiedzeniu bajki o dwóch gołąbkach, której pani Modrzejewska umie nadać wyraz tak z serca płynący, rzucono z górnych sfer sali na scenę bukiet,
w którym znajdował się wiersz, widocznie naprędce skreślony: „...serc naszych władczyni, hołd talentowi, co Cię wielką czyni”. A pod dwuwierszem napis:
„Od publiczności uczęszczającej na paradyz Wielkiego Teatru”. „Kurier Warszawski” 1868 nr 266
Entuzjastycznie przyjęty przez krytykę i publiczność debiut warszawski Modrzejewskiej stanowił przełom w karierze aktorki. Miała tego świadomość – w swoich wspomnieniach przyznała, że dał jej pewność siebie pozwalającą w przyszłości na myślenie o występach zagranicznych (zob. Helena ModrzejewskaWspomnienia i wrażenia, Kraków 1957, s. 170). Odtąd właśnie Adrianną chętnie rozpoczynała wystepy gościnne i kolejne etapy kariery. Grała tę rolę przez ponad 30 lat (po raz ostatni w 1897 w Chicago).
Debiut Modrzejewskiej w Warszawie uznawany jest także za symboliczny początek epoki gwiazdorstwa i aktoromanii w polskim teatrze. „Podbój” Warszawy przez Modrzejewską poprzedziła starannie przygotowana kampania reklamowa. Na kilka tygodni przed występem gazety prawie codziennie publikowały wzmianki o artystce, na Wystawie Sztuk Pięknych wystawiono jej wizerunki, za szybami wystaw sklepowych prezentowano fotogafie; wykorzystano ilustrację prasową, a nawet plotkę. Prasowym attaché artystki był Władysław Ludwik Anczyc, autor pierwszego biogramu artystki opublikowanego w „Tygodniku Ilustrowanym” (1868 nr 45).
Sukces artystki przeszedł do legendy. Pierwsza polska Adrianna, Leontyna Halpertowa (tłumaczka sztuki) miała powiedzieć, że Modrzejewska „rozpoczyna tym, na czym ja skończyłam”.
Serial dokumentalny 250 lat teatru publicznego w Polsce
Odcinek 6. Helena Modrzejewska podbija Warszawę rolą Adrianny Lecouvreur, 4 X 1868
Janusz Legoń (2017)
