Kalendarium

2 listopada 1768, Warszawa: w kolejnym numerze „Monitora” niejaki Uczciwski (prawdopodobnie był nim ks. Franciszek Bohomolec), skarży się na nieobyczajnych spektatorów.

„Pewnego dnia, gdym się na komedii znajdował, jeden ze słuchaczów niedaleko mnie siedzący zaczął gadać tak głośno, żem nie mógł cale słyszeć aktorów mówiących. Rozumiałem, że ta burza słów z wielkim pędem i hukiem z ust wypadająca prędko ustanie [...], ale na próżno. [...] Kręcę się na miejscu, raz wstanę, drugi raz usiądę; raz się przymknę, drugi raz odemknę; obracam się tam i sam, rozumiejąc, iż ów sąsiad, mając jakikolwiek wzgląd i na mnie, i na przystojność, spuści cokolwiek z tonu. Ale te nic nie pomogło. Już i w mojej żółci burza powstawać zaczęła, ilem gdy dostrzegł, że i drugich toż samo co i mnie trapiło [...].

Wtem drudzy szemrać poczynają i mnie proszą, abym u owego sąsiada mojego wyjednał publiczną audiencję. Uczyniłem to z wielką skromnością, mniemając, iż ów kawaler jako dobrze urodzony i wychowany będzie miał wzgląd na tyle godnych osób, alem się zawiódł, bo ledwie mu ze wszelką grzecznością publiczne żądze przełożyłem, alić on na cały głos: ‘Albo mi nie wolno – rzecze – gadać za moje ośm złotych?’ [...]

Jest jeszcze inszy rodzaj ludzi, mniej wprawdzie nieznośny, ale nie mniej teatralnym igrzyskom przeszkadzający. Niektórzy z tego rodzaju mają zwyczaj aktorów, a barziej jeszcze aktorek, swoimi uśmiechami i różnymi gestami oczy na siebie obracać; przez co częstokroć to bywa, iż się aktorowie mieszają i nie mogą takk żywo, jakby należało, udawać swojej roli. [...]

Nie wspominam tych spektatorów, którzy podczas komedii tam się śmieją, gdzie się cale przeciwny afekt wyraża, i klaskają podtenczas rękami, kiedy tego rzecz nie wyciąga [...].”

(Cyt. za: „Monitor” 1765–1785. Wybór, opracowała i wstępem poprzedziła Elżbieta Aleksandrowska, Wrocław 1976 Ossolineum, Biblioteka Narodowa, seria I, nr 226, s. 217–220.)