Kalendarium

Warszawa, Teatr Narodowy: prapremiera Ostrego dyżuru Jerzego Lutowskiego w reżyserii Erwina Axera w Teatrze Narodowym w Warszawie. Andrzej Szczepkowski jako dr Tadeusz Osiński, Kazimierz Opaliński – dr Seweryn Machcewicz.

W dziesięć lat po zakończeniu wojny i długim okresie stalinowskiej propagandy Axer podjął temat rehabilitacji żołnierzy polskiego państwa podziemnego, do tej pory zakazany i zakłamywany przez komunistyczne władze. Dylemat postawiony w sztuce Lutowskiego brzmiał: „Czy lekarz z AK-owską przeszłością może leczyć partyjnego dygnitarza?” Axer chyba jedyny raz w swojej karierze odpowiedział wprost na doraźne zapotrzebowanie społeczne, powodzenie przedstawienia polegało na jego olbrzymiej aktualności politycznej.

„Spektakl, zwłaszcza przez pierwsze tygodnie, działał na publiczność jak ładunek wybuchowy. Zdumienie, całkowita cisza, pośród której można było ujrzeć poszczególnych widzów w napięciu wstających z foteli, wybuchy entuzjazmu towarzyszyły temu, skądinąd tylko poprawnemu, przedstawieniu z tekstem, w którym dziś niczego szczególnego znaleźć nie można. Wiele z tego, co padało ze sceny, wydawało się wówczas sensacyjne, niezwykłe, niemożliwe po prostu dlatego, że niczego podobnego od lat nie słyszano” – wspominał reżyser.

Dramat Lutowskiego rozgrywał się w prowincjonalnym szpitalu, gdzie trafiał w ciężkim stanie, wymagającym natychmiastowej operacji, działacz komunistyczny. Przedstawiciele władz zmuszeni byli w tej sytuacji podjąć decyzję o dopuszczeniu do przeprowadzenia zabiegu lekarza w czasie wojny należącego do Armii Krajowej. Spektakl poruszał więc istotną w okresie destalinizacji kwestię dopuszczenia do pełnego udziału w życiu społecznym osób związanych z niepodległościowym podziemiem.