Kalendarium

Londyn, Polski Ośrodek Społeczno-Kulturalny: uroczyste otwarcie sali teatralnej Polskiego Ośrodka Społeczno-Kulturalnego (POSK) uświetnione premierą Teatru Polskiego ZASP – sztuką Ambasador Sławomira Mrożka w reżyserii Leopolda Pobóg-Kielanowskiego. Było to przedostatnie przedstawienie w jego reżyserii (ostatnim było Preclarka z Pohulanki Wiktora Budzyńskiego). Jak sam przyznał w liście do Mrożka, Kielanowski czekał na taką sztukę już od Tanga. „Jestem głęboko przejęty sztuką. Staram się mocno uwypuklić przemianę Człowieka Zachodu – pod wpływem prastarej wiary człowieka z uciśnionej części Europy” – pisał.

POSK został założony przez społeczność polską w Londynie z inicjatywy Romana Ludwika Wajdy. Pierwsze spotkania, podczas których omawiano budowę Ośrodka, miały miejsce już w roku 1964. Dzięki dotacjom i zbiórkom funduszy organizowanym Polonię brytyjską, w latach 70. POSK miał możliwość zakupić pierwsze budynki przy King Street, takie jak choćby nieużywane sklepy. Ostatnia część budynku, przeznaczona na salę teatralną z 350 miejscami na widowni, została wykończona i otwarta w roku 1982.

Według Kielanowskiego, wydarzenie to miało szczególne znaczenie nie tylko artystyczne, ale także – a może przede wszystkim – polityczne. Jak sam mówił podczas spotkania w związku z otwarciem ośrodka:

Dzisiaj poświęcam ten mój program tematowi na pograniczu literatury, kultury i socjologii: słowem – będę mówił o teatrze polskim na obczyźnie, a może ściślej – na emigracji.
 

Impuls do podjęcia tego tematu dało mi wydarzenie niezwykle istotne dla działalności teatrów polskich na uchodźstwie, zwłaszcza w Londynie: Otwarcie naszego własnego, polskiego gmachu teatralnego w obszernym budynku POSK-u – to jest Polskiego Ośrodka Społeczno-Kulturalnego. Wreszcie po kilkudziesięciu latach tułaczki po obcych kątach, grania w dzierżawionych salach angielskich, lub przystosowanych pobieżnie do potrzeb teatru – pomieszczeniach domów Kombatanckich lub sal parafialnych – mamy w Londynie własny teatr. […] Może ciekawe rozwiązanie architektoniczne audytorium nie jest jeszcze w pełni wykończone, ale w sobotę 5 czerwca 1982 mogła się już po raz pierwszy podnieść kurtyna i na własnej, polskiej scenie rozległy się słowa współczesnej sztuki wybitnego polskiego autora, Sławomira Mrożka: sztukę Ambasador wybrano na inaugurację naszego teatru. Ten wybór miał podwójne znaczenie. Nie tylko podkreślał zaangażowanie teatru emigracyjnego współczesnym polskim repertuarem, ale stanowił jakby uchwycenie pałeczki Prospera, która w Kraju została wytrącona z rąk znakomitego kierownika Teatru Polskiego w Warszawie Kazimierza Dejmka. On to dał z końcem października prapremierę utworu Mrożka.
 

Stan wojenny, wprowadzony 13 grudnia w PRL nie mógł zezwolić na dalsze granie utworu, który pobudza widzów do samodzielnej myśli, niepoddanej nakazom brutalnej władzy. Wraz z walką wytoczoną „Solidarności” usunięto z afisza teatralnego utwór Sławomira Mrożka. Wiadomo: wolna myśl – jest największym wrogiem totalitarnej władzy. A więc my podjęliśmy ten zabroniony przez juntę Jaruzelskiego utwór, my – Polacy na Obczyźnie. Nie pozostajemy w tym geście sami. Ambasadora grają już teatry w zachodnim Berlinie, nie za długo ukaże się na scenie w Sztokholmie, w jesieni zapowiada się premiera francuska w Paryżu, przekład angielski jest w robocie. Ale sądzę, że ma swoją wymowę to, że sztuka zakazana w kraju rodzinnym autora, może dalej przemawiać w oryginalnym brzmieniu do polskich widzów – chociażby poza Krajem. Autor Sławomir Mrożek przybył na londyńską premierę swej sztuki w naszym teatrze, podkreślając swoją obecnością znaczenie naszego spektaklu, jakby solidarnej wspólnoty teatrów polskich, często zniewolonych w kraju cenzura, z działającym poza wszelkimi ograniczeniami politycznymi wolnym teatrem polskim na emigracji.