Autor: Agnieszka Marszałek
zapadnia
(ang. trap, fr. trappe, niem. Versenkung)
Otwór w podłodze scenicznej, prowadzący do podscenia, zamykany klapą i wyposażony w drabinkę, schody lub mechanizm dźwigowy.
W języku polskim jeszcze na początku XIX w. stosowano określenie niemieckie oraz różne jego spolszczone warianty: versenk, fersenk; termin polski pojawił się później.
Zapadnia służy do efektownego pojawiania się na scenie aktorów lub elementów dekoracji, albo do ich szybkiego znikania ze sceny. Na wielu scenach istnieje po kilka zapadni różnej wielkości. Zapadni używa się często podczas zmian otwartych. Dzięki zapadniom można też imitować (często przy pomocy efektów specjalnych, akustycznych lub wizualnych) rozmaite zjawiska natury (np. płomienie) lub zjawiska nadprzyrodzone (np. pojawianie się potworów).
Prototypem zapadni były tzw. stopnie Charona – znane od V w. p.n.e. zejścia prowadzące pod orchestrę, skąd tunelem aktor przechodził poza pole obserwacji widzów. W teatrze nowożytnym zapadnie znane są od czasów renesansu, odkąd stopniowo były doskonalone.
W Polsce zapadnie zastosowano po raz pierwszy w teatrze Władysława IV na Zamku Królewskim w Warszawie w latach trzydziestych XVII w.
Teatr Polski w Bielsku-Białej wg współczesnego szkicu technicznego, opr. J.L.
Bibliografia
- Bożyk, Eugeniusz: Historia architektury budynku teatralnego i techniki sceny w teatrze europejskim, Kraków 1956;
- Brzozowski, Stefan: Oświetlenie, dźwięk, dekoracje: techniczny warsztat teatralny, Warszawa 1976,
- Cegieła, Anna: Polskie słownictwo teatralne 1765–1965, Wrocław 1992;
- [Dmuszewski, Ludwik Adam i Żółkowski, Alojzy Fortunat]: Dykcjonarzyk teatralny. Z dodatkiem pieśni z najnowszych oper dawanych na Teatrze Narodowym warszawskim, Poznań 1808;
- Frankowska, Bożena: Encyklopedia teatru polskiego, Warszawa 2003;
- Glossary of the Theatre in English, French, Italian and German, compiled and arranged by Karin R. M. Band-Kuzmany, Amsterdam – London – New York 1969;
- Raszewski, Zbigniew: Przedmowa, [w:] Marie-Antoinette Allevy-Viala, Inscenizacja romantyczna we Francji, przeł. Wojciech Natanson, Warszawa 1958.
