Hasła

Przeznaczony na scenę obszerny utwór, prozatorski lub wierszowany, o epickim rozmachu i powikłanej akcji, mający często charakter awanturniczy z dominującym wątkiem miłosnym.

Jest zjawiskiem historycznym, określanym przez termin XIX-wieczny, powstały pod wpływem ówczesnych związków między teatrem a powieścią. Sam gatunek natomiast zrodził się wcześniej, również na przecięciu dramatu i rozległej tradycji rozrywkowych opowieści przygodowo-miłosnych, popularnych już w czasach hellenistycznych (Dafnis i Chloe Longosa, III w. p.n.e.), potem w  średniowieczu (legendy o królu Arturze, o Tristanie i Izoldzie, historyczno-fantastyczna Aleksandreida o Aleksandrze Macedońskim). „Romans” był wówczas synonimem opowieści w językach narodowych, a nie w panującej łacinie. Tego typu rycerskie narracje rozwinęły się zwłaszcza w literaturze angielskiej. Na kanwie Rosalindy, pasterskiego romansu Thomasa Lodge’a, William Shakespeare napisał r.d. Jak wam się podoba; wpływ innego romansu, Pandosto Roberta Greene’a, widać w  jego Opowieści zimowej.

Tradycja r.d. przetrwała w literaturze barokowej głównie w formie tragikomedii, przechodząc potem do dramaturgii romantycznej. W Polsce przykłady romantycznego r.d. znaleźć można zarówno w popularnym wariancie komedii romantycznej, którą jest utwór Jana Nepomucena Kamińskiego Książęta Mazowieccy, czyli Dolina czarów (przeróbka z niem., 1824), jak i w wariancie należącym do wysokiej literatury, który realizuje ironiczny i obrazoburczy r.d. Juliusza Słowackiego Sen srebrny Salomei (1842–1843).

Bibliografia

• The Oxford Companion to English Literature, Oxford 1958.