Hasła

Rodzaj piosenki o nieskomplikowanym schemacie metrycznym, w której poszczególne strofy kończą się dwuwersowym morałem; określany także jako vaudeville, śpiewka. Tekst kupletu, podkładany pod popularną, znaną powszechnie w danym czasie melodię, ma charakter perswazyjny i zawiera żartobliwą w tonie, krytyczną opinię na aktualne tematy społeczno-obyczajowe.

Rodowód kupletu sięga francuskiego teatru jarmarcznego w XVI w. Śpiewany był w karczmach, włączano go do widowisk komedii dell’arte, w XVIII w. stał się elementem popularnej śpiewogry (np. w Lumpazivagabundus Johanna Nepomuka Nestroya, 1833) oraz wodewili i operetek. W latach 40. XIX w. usamodzielnił się jako jeden z elementów występów estradowych, a od końca XIX w. był stałym składnikiem (numerem) programów kabaretowych. Różnice między kupletem a piosenką polityczną, songiem, piosenką okolicznościową z czasem uległy zatarciu.

Za autora pierwszego polskiego kupletu uważa się Wojciecha Bogusławskiego. Wielu aktorów (Alojzy Żółkowski, Bonawentura Kudlicz) pisało kuplety, uwzględniając własne możliwości aktorskie, i wykonywało je w teatrze razem z publicznością.

Bibliografia

• Kaszyński, Stanisław: Z dziejów kupletu, „Scena” 1989, nr 2, 3.