Oskar Nedbal
Ur. 26 III 1874, Tabor. Zm. 24 XII 1930, Zagrzeb.
Pamiętamy dziś Nedbala niemal wyłącznie jako kompozytora jednej jedynej operetki: "Polskiej krwi". Tymczasem jego działalność muzyczna była niesłychanie żywa, wszechstronna i wysoko w swoim czasie ceniona, związana zresztą przede wszystkim z muzyką symfoniczną, kameralną i operową. Jeszcze podczas studiów muzycznych w Pradze, w klasach skrzypiec, teorii i kompozycji (Stecker, potem Dworzak), był współzałożycielem słynnego Kwartetu Czeskiego, w którym (1891-1904) grywał na altówce (na II skrzypcach grał wówczas Józef Suk). Jednocześnie komponował, a także - od 1896 - dyrygował, głównie orkiestrą Czeskiej Filharmonii. Głośny w Europie stał się jego cykl dziewięciu koncertów z tą orkiestrą w Londynie w 1902; ich solistą, był Jan Kubelik. W sezonie letnim 1905 Czeska Filharmonia pod dyrekcją Nedbala koncertowała także w Warszawie, w Dolinie Szwajcarskiej.
Po śmierci żony okoliczności drugiego małżeństwa zmusiły Nedbala do przeniesienia się do Wiednia (1906) i rezygnacji z gry w Kwartecie. W Wiedniu założył natomiast Tonkunstler Orchester (1907) i prowadził ją do 1919, na krótko (1908-09) obejmując także dyrekcję Volksoper. Po I wojnie, po upadku cesarstwa Austro-Węgier i powstaniu Czechosłowacji, Nedbal chciał powrócić do ojczyzny, lecz intrygi i zawiść kolegów rozpętały przeciw niemu wrogą kampanię, uniemożliwiając mu jakąkolwiek działalność artystyczną w Pradze. Ostatecznie udało się Nedbalowi w kilka lat później objąć dyrekcję Teatru Narodowego w Bratysławie (1923). Wiele na tym stanowisku zdziałał dobrego dla muzyki słowackiej i czeskiej; niestety - z końcem 1930 teatr popadł w dramatyczne trudności finansowe. Załamany tym Nedbal popełnił samobójstwo.
Jego twórczość obejmuje kilka baletów: "Der faule Hans" (1902), "Grossmutterchens Marchenachatze" (1908), "Prinzessin Hyazintha" (1911), "Des Teufels Grossmutter" (1912), "Andersen" (1914); operę "Sedlak Jakub" (1922); liczne utwory instrumentalne. Spośród jego operetek w Polsce grano "Polską krew" ("Polenblut"; 1913 - jego jedyny światowy sukces) i "Winobranie" ("Die Winzerbraut"; 1916). Pozostałe to: "Die keusche Barbara" (1910), "Die schone Saskia" (1917), "Eriwan" (1918) oraz kabaretowa jednoaktówka "Mamsell Napoleon" (1918).
Źródło: Przewodnik Operetkowy Lucjan Kydryński, PWM 1994
