Władysław Paliński
PALIŃSKI Władysław(27 VI 1869 Warszawa - 25 VII 1917 Warszawa), aktor, reżyser. Był synem -> Matyldy Dylewskiej i (prawdopodobnie) -> S. Muchanowa, bratem -> Marii P., mężem -> Heleny Marcello. Uczeń J. Tatarkiewicza i W. Rapackiego. W listopadzie 1890 grał w warsz. T. Rozmaitości na popisie "aspirantów do kariery scenicznej". W grudniu 1892 wystąpił tu w sztuce "Te panny", a od 14 I 1893 został zaangażowany do zespołu dramatu WTR. Odtąd pozostał na scenie warsz. do zgonu. Początkowo grał epizody, a w 1898 otrzymał pierwszą większą rolę - Antosia Rewizorczuka ("Karpaccy górale"). Występował przeważnie w drugorzędnych rolach charakterystycznych, takich jak: Nieśmiałowski ("Klub kawalerów"), Sójka ("Szkoła"), Gildenstern ("Hamlet"), Rycerz Piotr ("Bolesław Śmiały"), Sapieha ("Odsiecz Wiednia"), choć grał także Chłopickiego ("Warszawianka"). Był aktorem inteligentnym, kulturalnym lecz "mało przydatnym" ze względu na nieciekawe warunki zewnętrzne i "powolną, leniwą dykcję" (A. Grzymała-Siedlecki). Od 1916 reżyserował, m.in. "Kościuszkę pod Racławicami", "Wilki w nocy", "Zasadzkę". W 1908 kandydował na stanowisko dyr. t. poznańskiego. Od maja tego roku kierował wraz z Heleną Marcello (którą poślubił 30 X 1897) zespołem objazdowym w Królestwie Polskim, m.in. w Lublinie, Radomiu, Kielcach, Sosnowcu, Łodzi, Kaliszu. Cieszył się wśród aktorów t. warsz. dużym autorytetem i odznaczał się talentem organizacyjnym, toteż od lipca 1915 (po ustąpieniu ros. dyrekcji WTR) był energicznym i pełnym poświęcenia przewodniczącym Zarządu Zrzeszenia Artystów T. Rozmaitości. Był autorem kilku sztuk teatr. (m.in. "W odmęcie", "Kandydat do Dumy"), tłumaczył dramaty z franc, pracował też jako dziennikarz (pod pseud. "Pal" i "Wrzos" pisywał przed 1900 w "Kurierze Codziennym", w czasie I wojny świat., był reporterem "Kuriera Warszawskiego"). W 1911-12 działał w Kooperatywie Artystycznej realizującej pierwsze pol. filmy; w 1911 grał w filmie "Sąd boży", a w 1912 napisał scenariusz filmu "Ofiara namiętności", który prawdopodobnie reżyserował.
Bibl.: Banaszkiewicz, Witczak; Czempiński: Teatry w Warszawie s. 69-84, 215-216 (il.); Grzymała-Siedlecki: Świat aktorski; Owerllo; EMTA 1890 nr 371, 1892 nr 471, 1893 nr 490, 528 (il.), 1897 nr 45, 1898 nr 14; Scena pol. 1920 z. 1; Tyg. ilustr. 1917 nr 31 (il.); Straus: Repertuar 1911-15, 1915-16.
Ikon.: Fot. pryw. - Bibl. Nar. (Zakład Grafiki), IS PAN, SPATiF.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965, PWN Warszawa 1973
